مدیتیشن نسبت به مداخلات روان شناختی دارای قدمت بیشتری است (والش^[۸۳]، ۱۹۸۴ به نقل از سعید نژاد، ۱۳۸۹). در (۳۰ تا۴۰ سال قبل) توجه پژوهش‌های علمی را به خود جلب نموده است. هدف اصلی مدیتیشن ارتقاء و تعالی روح و رسیدن به عالی­ترین سطح آگاهی و هشیاری بوده، اما امروزه رسالت اصلی آن کمک به تسکین آشفتگی­ها و در نهایت بهبود زندگی است (مان^[۸۴]، ۲۰۰۱ به نقل از سعید نژاد، ۱۳۸۹). ‌بنابرین‏ افراد از هر فرهنگ و مذهبی می ­توانند از مدیتیشن استفاده نمایند پژوهشگران درطی بیست سال اخیر تلاش کرده ­اند اثرات مدیتیشن را در قالب ذهن­آگاهی، آرامش بخشی و نیز کاهش مقوله­ های منفی روانی مثل خشم و ترس مورد ارزیابی قرار دهند (والش، ۱۹۸۴ به نقل از سعید نژاد، ۱۳۸۹).

مدیتیشن خود دارای شاخه­ های بسیاری است که مهمترین یافته ­های موجود از آن مبتنی بر آرامش بخشی است و هدف آن کاهش استرس به دلیل نادیده گرفتن هر گونه عامل آشفته ساز و افکار مداخله کننده است و پذیرش آن افکار از طریق مشاهده غیرقضاوتی است (کابات- زین، ۱۹۹۰). در این روش هدف فقط کاهش استرس نیست بلکه به زبان ساده تر ” حضور در لحظه^[۸۵] ” است. ‌به این طریق ‌می‌توان به ذهن­آگاهی در قالب دو فرایند حساس شدن^[۸۶] و حساس زدایی^[۸۷] نگریست. در واقع ذهن­آگاهی به واسطه کاهش اجتناب در افراد نسبت به جنبه‌های آزاردهنده عاطفی منفی حساس­زدایی کرده و از طریق توجه به ارتباط بین حالات هیجانی و تجربه پاسخ های خودکار در افراد حساسیت زایی ایجاد می­ کند. ماهیت حساسیت­زایی و حساسیت­زدایی ذهن­آگاهی انعطاف­پذیری ذهنی فرد را بالا می­برد و به افراد این امکان را می­دهد که پاسخهای هیجانی و رفتاری خویش را افزایش دهند، ‌بنابرین‏ مهارت‌های مقابله­ای را ارتقاء بخشیده و به هیجان‌ها و نگرشهای منفی “مجوز خروج^[۸۸] ” از ذهن می­دهد. در واقع تعداد بسیاری از پژوهشگران ‌به این نتیجه رسیده ­اند که ذهن­آگاهی در به وجود آمدن حس آرامش بخشی، امیدواری و بالا بردن قابلیت‌ها در مواجهه با استرس، اعتماد به نفس و کنترل درونی بیشتر تأثیر گذار است (کابات- زین، ۲۰۰۳). افراد با بهره گرفتن از روش های مدیتیشن مهارتهایی چون نظم بخشی هیجانی را می­پرورانند (لینهان^[۸۹]، ۱۹۹۳).

یکی از مهارت‌های نظم بخشی هیجانی ارزیابی مجدد^[۹۰] است، که به وسیله آن، یک واقعه از نو شکل ‌می‌گیرد ولی این بار در قالبی مثبت تر وبار هیجانی کمتر. بی نظمی هیجانی^[۹۱] زمانی روی می­دهد که انسان‌ها هیجانات خود را نمی­پذیرند و از هیجانات مرتبط با آن تجربه اجتناب ‌می‌کنند. با این وجود، در ارزیابی مجدد، هیجانات به سطح هشیاری کشانده شده و مورد واکاوی قرار می­ گیرند، و ارتباط بین حالات درونی و محرکات بیرونی از نو بررسی می­شوند. طبق یافته ­های گروس (۲۰۰۲)، در این روش نظم بخشی، در قیاس با سرکوبی هیجانی^[۹۲]، تجربه هیجانات منفی و نهایتاًً رفتار منفی کاهش می­یابد، در حالی که تجربه هیجانات مثبت و رفتارهای اثربخش افزایش می­یابد. ‌بنابرین‏، فرد با ارزیابی رویداد از لحاظ شناختی می ­تواند تجربه هیجان را دگرگون کرده و غالباً عاطفه منفی را کاهش دهد. ذهن­آگاهی با افزایش سطح هشیاری و پذیرش غیر قضاوتی افکار و هیجانات مرتبط با آن، نظم بخش هیجانی را گسترش می­دهد. تجربه این واکنش­های هیجانی اطلاعاتی را ‌در مورد پاسخ­های خودکار فیزیولوژی در اختیار فرد قرار می­دهد، که این اطلاعات، خود می ­تواند راهنمای وی در برخورد با دیگران و ارائه پاسخ­های رفتاری مؤثر باشد (اورسیلو^[۹۳]، رومر^[۹۴]، لرنر^[۹۵] و تول^[۹۶]، ۲۰۰۴ به نقل از سعیدنژاد، ۱۳۸۹).

علاوه بر این، کابات – زین (۱۹۹۰) بیان می­دارد که از طریق مشاهده غیرقضاوتی افکار و تلقی آن ها فقط در قالب فکر، نه فرض واقعی بودن آن ها، ‌می‌توان نگرش‌ها و هیجانات منفی درباره موقعیت­های مختلف را تغییر داد. به واسطه این نوع مشاهده غیر قضاوتی، فرد احساس می­ کند که بر پاسخ­های هیجانی و رفتارهای خود کنترل بیشتری دارد و از این طریق احساس خود کارآمدی^[۹۷] وی افزایش می­یابد. این یافته­ ها با پژوهش‌های مرتبط با فرض واقعی بودن آن ها، می ­تواند نگرش‌ها و هیجانات منفی درباره موقعیتهای مختلف را تغییر دهد. به واسطه این نوع مشاهده غیرقضاوتی، فرد احساس می­ کند که بر پاسخهای هیجانی و رفتارهای خود کنترل بیشتری دارد و از این طریق احساس خود کارآمدی وی افزایش می­یابد. این یافته­ ها با پژوهش‌های مرتبط با مواجهه تدریجی با باورهای مربوط به توانایی کنترل موقعیت و مقابله مؤثرتر همخوانی دارد (بندورا^[۹۸]، ۱۹۹۷ مینکا^[۹۹]و توماس^[۱۰۰]، ۱۹۹۹ به نقل از سعید نژاد، ۱۳۸۹).

سنگ بنای ذهن­آگاهی عطف توجه به شیوه­ای خاص و حفظ ارتباط با حال و تجربه اکنون، استرس را به حداقل می­رساند. منطق این ادعا این است که آشفتگی معمولاً با فکر به گذشته یا رویدادهای پیشرو و آینده در ارتباط است چون به گذشته رفتن فکر با حزن در ارتباط بوده و اساساً فکر به آینده با نگرانی عجین ‌می‌باشد، مطابق گفته­های بورکوویج، با ‌رها کردن خود از قید و بندهای گذشته و آینده (عوامل مداخله کننده) می­توانیم آغوش خود را نسبت به اطلاعات محیطی مرتبط و کنونی باز کنیم که این امر امکان افزایش پاسخ­های سازگارانه را ارتقاء می­دهد. ما می­توانیم به طور صحیح تری اطلاعات ورودی را پردازش کرده و پاسخ های رفتاری مناسبتری برگزینیم. ذهن­آگاهی ” شیوه­ای از بودن^[۱۰۱] ” است و ارتباطی با سیستم­های اعتقادی ندارد و این رویکرد (ذهن­آگاهی) ملاک‌های مذهبی یا ملاک­های فرهنگی را محور قرار نمی­دهد، اما به زبان ساده بیشتر پذیرش قابلیت برای آگاهی، روشن­سازی^[۱۰۲] و قیاس^[۱۰۳] است و اینکه همه ما به لحاظ انسان بودن باید رشد کنیم (کابات – زین، ۲۰۰۰). ذهن آگاهی توسط بسیاری از روان شناسان بالینی در غرب به عنوان یک ابزار غیر دارویی برای کاهش استرس و اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین تحقیقات اخیر نشان دهنده نقش درمانی ذهن آگاهی است که بر بسیاری از مشکلات جسمی و روانی، دردهای مزمن و استرس اثر مثبت و مفید دارد، دکتر جان کابات زین برنامه کاهش استرس بر مبنای ذهن آگاهی ^[۱۰۴]را در غرب رواج داده است..MBSR یکی از شیوه های پزشکی مکمل است که در بیش از ٢٠٠ بیمارستان آمریکایی ارائه شده است و موضوع برخی مطالعات تحقیقی در مرکز ملی طب مکمل و جایگزین می‌باشد.این تکنیک همچنین ٠دربرخی روش های رواندرمانی ‌جدید از جمله شناخت درمانی بر مبنای ذهن آگاهی^[۱۰۵] استفاده می شود(هایز، ٢٠٠)^[۱۰۶].