کشتن حیوان در هنگامه جنگ نیز در متون فقهی مورد تأکید قرار گرفته است چه آنکه هم اکنون نیز در قوانین جنگ در حقوق بین الملل نیز حیوانات در عرصه جنگ از آزار و اذیت مصونند[۲۶] . هنگام جنگ رعایت حال حیوانات و پرهیز از کشتن آن ها تا بدان جا در معارف اسلامى و فقه شیعه مورد تأکید قرار گرفته است که درجنگ با کفار ، زمانى که هنوز جنگ آغاز نشده ، ازکشتن بى دلیل حیوانات نهى شده است .
در اهمیت مطلب ، توجه به این نکته جالب است که در زمان گذشته اسب ها همانند جنگ افزار ماشینى امروز نقش محورى رابر عهده داشتند و تعداد بیشتر آن ها موجب تقویت سپاه مى گردید . على رغم این نکته مى بینیم ، جز در موارد اضطرار و در میدان جنگ و کارزار کشتن حیوانات منع شده است . حتى در صورتى که اسب هایى را از سپاه دشمن به غنیمت گرفته باشند و درحال عقب نشینى ترس آن را دارند که دوباره اسب ها در دست دشمن بیفتند ، باز در این حال کشتن آن ها تجویز نشده است . شیخ طوسى و علامه حلى نیز به این نکته تصریح کرده‌اند .[۲۷]
همان طور که پیش از این نیز متذکر شدیم در برخی از کشورها در خصوص حیوانات و حقوق آن ها قوانین روشنی وجود دارد ولی در عمل آنچه مورد اجرا قرار می‌گیرد منجر به آسیب رساندن به حیوانات می‌گردد . به طور نمونه و با توجه به این که در این مجال در باب حقوق ایالات متحده ی آمریکا بحث می نماییم به بیان موردی که در خبرگزاری های این کشور منعکس شده و مورد انتقاد شدید انجمن های حمایتی حیوانات قرار گرفته اشاره می شود :
” فیلم‌های مخفی تهیه شده توسط گروه‌های حمایت از حقوق حیوانات در ایالت نیویورک مناقشاتی را بر لزوم وضع قوانین جهت نظارت بر رفتار با گاوهای شیری برانگیخته است .
یکی از این فیلم‌ها که از یک دامداری بزرگ نیویورک تهیه شده ، گاوهایی را به تصویر می‌کشد که هرگز بیرون نمی‌روند ، انتهای دمشان طی اعمال جراحی دردناکی بدون استفاده از داروی بیهوشی بریده شده و توسط یکی از کارگران آزار می‌شوند به این ترتیب که وی با یک آچار بر سرگاوی که حاضر به حرکت کردن نیست می‌کوبد . گاوهای بیمار در شرایطی اسفناک به سر می‌برند و غالبا در معرض آزارهای غیر انسانی هستند” [۲۸] .
یکی از بازرسان Mercy For Animals به مدت ۲ ماه در دامداری گاو شیری نیویورک[۲۹]، که از بزرگ‌ترین دامداری‌های این کشور است به عنوان مکانیک مشغول به کار شد .
این شرکت به لپرینو فود [۳۰] که در دنور مستقر است خدمات ارائه می‌دهد و این همان شرکت سازنده پنیر mozzarella و سایر محصولات پنیری است که در فروشگاه‌ها و رستورانهای زنجیره‌ای بزرگ و معتبر استفاده می‌شوند .
ناتان روکل[۳۱] از فعالان حقوق حیوانات می‌گوید :
” با این حیوانات واقعا طوری رفتار می‌شود که گویا چیزی بیش از ماشین‌های شیرساز نیستند ، کل محیط این ساختمان سرتاسر خشونت و بی‌اعتنایی بود ” .
طبق آمار وزارت کشاورزی آمریکا در سال ۲۰۰۲ ، بریدن انتهای دم [۳۲] گاوهای شیری ، در نیمی از دامداری‌های آمریکا اجرا می‌شود . گرچه ، گروه تجارت صنعت گاو شیری ادعا دارد این آمار رو به افول است . این عمل ، سال گذشته در کالیفرنیا ممنوع شد و لایحه ممنوعیت آن نیز هفته گذشته به پارلمان نیویورک ارائه شد [۳۳] .
گروه‌های حمایت از حقوقی حیوانات معتقدند مراکز عظیم دامپروری بیشتر منجر به آزار حیوانات می‌شوند .
این گروه می‌گوید :
” دقیقا هر بار که بازرسان مخفی خود را به دامپروری‌های آمریکا (factory farm) می‌فرستیم ، آن ها با مدارک مستند و تکان دهنده‌ای از خشونت و بی‌توجهی نسبت به حیوانات باز می‌گردند . ما واقعا معتقدیم این اتفاقات دوشادوش پرورش صنعتی حیوانات رخ می‌دهد و در ذات این صنعت است . چرا که در این صنعت ، حیوانات چیزی بیش از واحدهای تولیدی نیستند ” [۳۴] .
گفتار دوم : مصادیق ممنوعیت آسیب رساندن به حیوان
الف) مصادیق عینی
۱٫ ممنوعیت کشتن حیوان :
در تأیید ممنوعیت کشتن حیوانات ، مى توان به روایات متعددى اشاره کرد که در آن ها به صراحت از کشتن حیوانات نهى شده است و حتى در برخى از آن ها این کار را موجب عذاب الهى و مؤاخذه در روز قیامت معرفى کرده‌است . این روایات مى تواند از جمله مستندات حرمت کشتن حیوانات به حساب آید .
علاوه برآن که برخى از این روایات درکتب فقهى نیز ذکر شده و مورد استناد فقها قرار گرفته است[۳۵] .
از حضرت پیامبر اکرم (ص) روایت شده است :
ایشان از کشتن هر موجود داراى روح (حیوان) نهى فرمودند ، مگر آنکه موذى باشد .
همچنین پیامبر اکرم (ص) مى فرماید :
هرکه گنجشکى را بدون دلیل بکشد ، خداوند در روز قیامت از آن سؤال و مؤاخذه مى کند[۳۶]. قریب به همین مضمون ، روایت دیگرى پیرامون همه حیوانات وارد شده است .[۳۷]
بر این اساس فقهاى بزرگوار ، کشتن بى دلیل حیوانات را جایز نمى دانند . سید مرتضى (ره) در پاسخ به پرسشى در این باره تصریح مى کند : از آنجا که دلیل شرعى بر اباحه کشتن حیوانات غیر موذى و یا آن ها که اذیتشان ناچیزاست – مانند مورچه – نداریم ، کشتن آن ها جایز نیست . اما کشتن حیوانات موذى مانند درندگان و مارها جایز است .
۲٫ ممنوعیت شلاق زدن به حیوان :
در متون روایى و فقهى ، زدن حیوانات خواه با شلاق و خواه با شىء دیگر مورد نکوهش قرار گرفته است و ممنوع اعلام شده است و همواره بر رفتارى آکنده از شفقت و مهربانى با حیوانات تأکید شده است . در همین خصوص وارد شده است که ” امام سجاد (ع) با شترى ، چهل سفر حج انجام داده بودند اما در طول این مدت ضربه اى شلاق به آن نزدند [۳۸] و حیوان مورد لطف و رحمت ایشان قرار داشت ” .
همچنین در روایت دیگری وارد شده است که : امام سجاد (ع) زدن حیوان را موجب قصاص مى داند یعنی درباره ی ارزش وجودی حیوان در نظام خلقت تا حدی تأکید می کند که وی را هم عرض انسان مورد تهاجم قرار گرفته تلقی نموده و ضارب را مستوجب قصاص قلمداد می‌کند و این دلیل واضحى بر ناپسندى این عمل و حرمت آن دارد که انسان نمى تواند بى جهت حیوان را مورد ضربات شلاق قرار دهد [۳۹] .
۳. موارد جواز زدن حیوان به صورت استثناء :
در مواردى هنگام استفاده از حیوان شلاق زدن آن تجویز شده است که البته این موارد محدود بوده و کامل موردی قرار می‌گیرد . در بیشتر روایات ، میان زدن براى لغزش در راه رفتن و نافرمانى و سرباز زدن تفصیل داده شده و از زدن براى لغزش نهى شده است :
