حال می توان آثار مورد حمایت کنوانسیون را به دو دسته تقسیم نمود:
۱- آثاری که حمایت از آن ها الزامی ا ست.
۲- آثار که حمایت از آن ها اختیاری است.
در آثاری که حمایت از آن ها الزامی است دو گروه از آثار قرار دارند:
الف- آثاری که به عنوان آثار اصلی مورد حمایت قرار می گیرند.
ب- آثاری که به عنوان آثار فرعی و اقتباسی مورد حمایت واقع شده اند.
و آثار اصلی خود دو گونه اند:
۱- آثاری که در کنوانسیون به آن ها اشاره شده است.
۲- آثاری که کنوانسیون از آن ها ذکری به عمل نیاورده اما کشور های عضو از آن ها به عنوان اثر اصلی حمایت می نمایند.
آثار اصلی در بند ۱ ماده ۲ کنوانسیون برن در مباحث قبلی به تفصیل بیان شده است.
بند چهارم : حقوق مورد حمایت
۴-۱ : حقوق معنوی
به موجب ماده ۹ موافقت نامه، تمامی اعضای سازمان تجارت جهانی می بایست مواد ۱ تا ۲۱ کنوانسیون برن ۱۹۷۱ را رعایت نمایند هرچند به کنوانسیون برن ملحق نشده باشند، اما در ذیل همین ماده استثنای مهمی صورت پذیرفته و مقرر گردیده که «اعضا حقوق یا تکالیفی در خصوص حقوق اعطایی به موجب ماده ۶ مکرر این کنوانسیون یا حقوق ناشی از آن ندارند».
در این صورت کشوری که عضو سازمان تجارت جهانی است به موجب مقررات موافقت نامه، الزامی به مقرر نمودن «حقوق معنوی» در قوانین داخلی خویش ندارد.[۲۲۰] البته اگر این کشور عضو اتحادیه برن باشد، چنین الزامی را ماده ۶ مکرر کنوانسیون خواهد داشت. زیرا مقررات موافقت نامه تعهدات اعضای کنوانسیون را در قبال یکدیگر کاهش نمی دهد (بند ۲ ماده ۲ موافقت نامه) با این وصف نمی توان دعاوی مربوط به نقض حقوق معنوی را در هیئت حل دعاوی سازمان تجارت جهانی مطرح نمود.[۲۲۱] حق معنوی ماده ۶ مکرر کنوانسیون برن، اعضا را ملزم به اعطای حقوق پدید آورنده جدای از حقوق مادی نموده است:
۱- حق ادعای تألیف و پدید آورنده اثر[۲۲۲]
۲- حق حرمت اثر[۲۲۳] یعنی اعتراض به هر تحریف، تغییر در معنا، حذف بعضی قسمت ها و یا هر عمل توهین آمیز نسبت به اثر که شهرت و اعتبار پدید آورنده منافات داشته باشد.[۲۲۴]
این حقوق که نوعاً به عنوان حقوق معنوی یا اخلاقی شناخته می‌شوند، مستقل از حقوق مادی پدید آورنده است و بعد از انتقال حقوق مادی اثر، برای پدید آورنده محفوظ است.
۴-۲ : حقوق مادی
پدید آورندگان آثار در موافقت نامه به دو بخش تقسیم شده اند:
۱- حقوق مادی در کنوانسیون برن که رعایت آن به موجب ماده ۹ موافقتنامه برای تمامی اعضا الزامی است.
۲- حقوقی که در کنوانسیون برن به آن ها تصریح نشده از سوی خود موافقت نامه برای پدید آورندگان منظور گردیده است.
و حقوقی که کنوانسیون برن به آن ها نپرداخته شامل:
– حمایت از برنامه های کامپیوتری به عنوان آثار ادبی تحت حمایت کنوانسیون برن.
– حمایت از تألیفات راجع به گزینش و تألیف داده ها.
– برقراری حمایت در مورد اجاره برنامه های کامپیوتری و آثار سینمایی.[۲۲۵]
در مورد برخی از آفرینه های فکری که نوآوری موافقت نامه محسوب می شود (غیر از شناسایی حقوق اجاره ای) در سایر حقوق، نوآوری ویژه ای در مورد معیار های حمایتی مطرح نشده و هرچند نسبت به چگونگی اعمال و ملاک های موجود نسبت به موضوعات جدید مانند: پایگاه های داده ها و برنامه های کامپیوتری توضیح کافی صورت گرفته اما در سایر موارد به صرف لزوم مراعات حقوق درج در کنوانسیون برن اکتفا نموده است.[۲۲۶]
فصل سوم :
ضمانت اجرا های حمایت از آثار ادبی و هنری در حقوق ایران و بین الملل
در راستای تبیین ضمانت اجرا های موجود در حمایت از آثار ادبی و هنری می توان طی دو مبحث به بررسی ضمانت اجراهای کیفری در حقوق ایران و بین الملل ( مبحث اول ) و ضمانت اجرا های مدنی در حقوق ایران و بین الملل ( مبحث دوم ) و در نهایت به به صورت اختصاصی به ضمانت اجرا و نحوه حل و فصل اختلافات در موافقت نامه trips ( مبحث سوم )پرداخته می شود .
مبحث اول : ضمانت اجرای کیفری حمایت از آثار ادبی و هنری در حقوق ایران و بین الملل
مطالعه مقررات کیفری ناظر بر حقوق مالکیت ادبی و هنری در مورد آثار ادبی و هنری به مفهوم سنتی آن و حقوق مجاور ( گفتار اول) وهمچنین آثار رایانه ای اعم از نرم افزارهاو پایگاه های داده ضرورت دارد (گفتار دوم). به علاوه، حقوق مالکیت ادبی و هنری به طور کلی ممکن است در بستر مبادلات الکترونیکی یا محیط مجازی نقض شود که واکنش کیفری مقنن در این زمینه نیاز به بررسی جداگانه دارد ( گفتار سوم).
گفتار اول : مقررات کیفری ناظر بر حقوق مالکیت ادبی و هنری در مورد آثار ادبی و هنری به مفهوم سنتی آن و حقوق مجاور
با توجه به تفاوت هایی که هم از حیث اعمال قابل مجازات، میزان مجازات و مقررات ناظر بر آیین دادرسی کیفری بین حقوق ایران و حقوق خارجی و مقررات بین‌المللی وجود دارد، ضمانت اجراهای کیفری در حقوق ایران ( بند اول) و حقوق خارجی و مقررات بین‌المللی ( بند دوم) مورد بررسی و مطالعه قرار می- گیرند.
بند اول: حقوق ایران
مقررات حقوق ایران ناظر بر ضمانت اجراهای کیفری را می توان به ضمانت اجراهای حقوق مادی و حقوق معنوی تقسیم بندی کرد.
۱-۱ : نقض حقوق مادی
الف: قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان سال ۱۳۴۸
مواد ۲۳ و ۲۴ این قانون نقض حقوق مادی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری را جرم تلقی کرده برای آن مجازات تعیین کرده‌است. ماده ۲۳ قانون مورد اشاره مقرر می‌دارد: « هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری راه مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدید آورنده، بدون اجازه او و یا عالماً و عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدید آورنده، نشر یا پخش یا عرضه کند، به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد».ماده ۲۴ نیز مقررات مشابهی را درمورد اثر ترجمه پیش‌بینی کرده‌است : « هر کس بدون اجازه ترجمه دیگری را به نام خود یا دیگری چاپ و پخش و نشر کند، به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد».عنصر مادی در هر دو جرم، تکثیر و عرضه اثر به عموم بدون اجازه پدیدآورندگان آثار است. بهره برداری غیر مجاز یعنی، مرتکب به نام خود یا به نام پدیدآورنده ی شخص ثالث از اثر استفاده کند. برای تحقق جرم ، تکثیر، نشر یا عرضه حتی یک نسخه کافی خواهد بود؛ به علاوه تکثیر اعم از کلی یا جزئی است. روش‌ها یا ابزارهای تکثیرو عرضه هم در این مورد اهمیتی ندارند ( چاپ، ضبط مکانیکی، سینمایی ، مغناطیسی، نقشه برداری). همچنین برای تحقق جرم ضروری نیست که متهم یا مرتکب از تکثیر یا عرضه به نفع خود استفاده کند. در این زمینه رویه قضایی فرانسه، انداختن نوار فیلم را به درون نوارهای اسقاطی، یک نوع انتشار جدید محسوب کرده‌است. [۲۲۷]در حقوق ایران همانند حقوق فرانسه، شروع به جرم این جرائم که از آن به شبیه سازی[۲۲۸] یاد می شود، قابل مجازات نیست، در حالی که در حقوق آلمان شروع به جرم این اعمال نیز جرم محسوب می شود.[۲۲۹]
