درس پژوهی شامل گروهی از معلمان است که می خواهند جنبه‌های فراگیری شاگردان خود را بهبود بخشند: از گروه هایی با بهره وری اندک به جنبه هایی از برنامه ی درسی که معلمان احساس می‌کنند می توان آن ها را به صورتی مؤثر تر آموزش داد. با به وجود آمدن این تمرکز، گروه آنچه را که در جای دیگر روی آن کار شده مورد پژوهش قرار می‌دهد. (در ژاپن پژوهش های زیادی از سوی معلمان صورت گرفته که برگرفته از درس پژوهی هستند و معلمان با استناد به آن ها کار می‌کنند). بعد از آن ، معلمان درس پژوهشی را با توجه به تمام جزئیات برنامه ریزی می‌کنند.یکی از معلمان گروه آن را تدریس می‌کند، در حالی که بقیه به دقت یادگیری شاگردان را مشاهده می‌کنند و بر رونوشت های درس پژوهی خود یادداشت می نویسند. بعد از اتمام درس پژوهی این معلمان آنچه را از فراگیری شاگردان مشاهده کرده‌اند با پیش‌بینی های خود مقایسه می‌کنند، ایده های خود را اصلاح و درس پژوهی دیگر را برنامه ریزی می‌کنند. بعد از یک دوره ۳ یا چند بار اجرای درس پژوهی، گروه مشخص می‌کند چه چیزی آموخته شده که می‌تواند برای روش آن ها و دیگران آگاهی بخش باشد. آن ها این یافته ها را با همکاران دیگر از طریق مقالات کوتاه، نمایش یا دعوت آن ها برای مشاهده ی رویکرد جدید از درسی “در خانه ی باز^[۸]“، در میان می‌گذارند. (دادلی ،۲۰۱۳)

به گفته (استیگلر و هیبرت (۱۹۹۹) درس پژوهی یک عمل گردشی از رشد حرفه ای است که در آن گروهی از معلمان به صورت جمعی درسی را برنامه ریزی می‌کنند، یک عضو درس را اجرا می‌کند در حالی که دیگران آن را مشاهده می‌کنند و گروه با هم ‌در مورد درس مشاهده اظهار نظر و طرح آن را مجددا برنامه ریزی می‌کنند(نقل ازتاکشی و و نیسلو، ۲۰۱)

خاکباز( ۱۳۸۶) معتقد است : در واقع آن­چه درس­پژوهی را با شیوه ­های سنتی توسعه حرفه­ای متمایز می­ کند، می ­تواند به صورت زیر خلاصه شود:

درس پژوهی
روش­های سنتی

با سؤال شروع می­ شود.

معلمان آن را اجرا ‌می‌کنند.

ارتباط افقی بین معلمان وجود دارد.

روابط، دو جانبه و تعاملی است.

عمل در پژوهش است.

با پاسخ شروع می­ شود.

توسط کارشناسان بیان می­ شود.

ارتباط از بالا به پایین، از کارشناس به معلم است.

روابط، سلسله مراتبی است.

پژوهش، عمل را به وجود ‌می‌آورد.

۲-۴-تعریف درس­پژوهی ، درس پژوهشی و درس آزاد

ژاپن مسئولیت اولیه ی بهبود فعالیت کلاس درس را به عهده­ معلمان گذاشته است.کونای­کنشیو^[۹]واژه­ای است ژاپنی که از دو قسمت کونای به معنی در مدرسه^[۱۰] و کنشیو به معنی کارورزی تشکیل شده است. کونای­کنشیو برای توصیف فرایند مستمر پرورش حرفه­ای معلمان در مدرسه به کار می­رود و معلمان ژاپنی هنگامی که فعالیت آموزشی خود را آغاز ‌می‌کنند، در آن درگیر می­شوند.

همه مدارس ژاپن به طور فعال با کونای­کنشیو در ارتباطند. کونای­کنشیو که توسط معلمان اداره می­ شود، شامل مجموعه ­ای از فعالیت­های مختلف است که با هم فرایند جامعی از بهسازی مدرسه را تشکیل می­ دهند. معلمان با هم در گروه­هایی با پایه­ های تحصیلی مختلف یا موضوعات درسی متفاوت (برای مثال ریاضیات) و نیز در کمیته­ های ویژه (برای مثال کمیته­ی تکنولوژی) کار ‌می‌کنند. فعالیت­های این گروه ­های مختلف توسط یک برنامه بهسازی مدرسه که اهداف را تعیین و بر کوشش­ها و پیشرفت­های سالانه نظارت می­ کند، هماهنگ می­ شود. درصد بالایی از معلمان نیز در گروه ­های منطقه­ای که به صورت ماهانه تشکیل می­ شود، شرکت دارند. معلمان، هر ماه زمان قابل توجهی را در کونای­کنشیو صرف ‌می‌کنند. (سرکارآرانی ، ۱۳۹۰)

۲-۴- ۱ –درس پژوهی

یکی از بخش­های رایج کونای­کنشیو جوگیوکن کیو^[۱۱] است. جوگیوکن کیو کلمه ای ژاپنی است که از دو قسمت جوگیو^[۱۲]به معنی درس و کن­کیو^[۱۳]به معنی پژوهش یا مطالعه تشکیل شده است و در زبان فارسی به درس پژوهی^[۱۴] ترجمه شده است. در آن فرایند، گروهی از معلمان در درس­های کلاس خود به جمع ­آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن ‌در مورد یاددهی- یادگیری می­پردازند. ‌به این درس­ها درس­های پژوهشی گویند (استیگلر و هیبرت،۱۹۹۹).

۲-۴ -۲-درسِ پژوهشی

معلمان ژاپنی در گروه ­های درس­پژوهی، طـی مراحلی، درس­هایی را آماده ‌می‌کنند که به آن­ها کن­کیو جوگیو^[۱۵] می­گویند و این اصطلاح در زبان فارسی به درس پژوهشی^[۱۶] ترجمه شده­ است. در واقع درس پژوهشی یکی از محصولات فرایند درس­پژوهی محسوب می­ شود.

۲-۴-۳ – درس آزاد ^[۱۷]

یک شکل ژاپنی معمول دیگر از رشد حرفه ای معلمان مجرب درس آزاد است ، که در فضای جلسات مطالعه ی علم روی می‌دهد. در آمریکا، این نوع دروس درس پژوهی عمومی ، نامیده می شود (لویس ۲۰۰۰؛ لویس و همکاران ۲۰۰۶). ایده اساسی این شکل این است که از معلمان دیگر مدارس (تا حدود چند صد نفر) دعوت می شود که کلاسی را مشاهده نمایند، که یکی از معلمان مدرسه در آن درس داده – و بلافاصله بعد از این در یک جلسه ی بحث با معلم – و گاهی با دیگر کارشناسان دعوت شده – ‌در مورد جزئیات درس شرکت می‌کنند. درس های باز شباهت ها و اختلافات چشمگیری با درس پژوهی دارند.( تاکشی^[۱۸] و و نیسلو^[۱۹] ، ۲۰۱۳)

۲-۴-۴ –اصول درس پژوهی

بهتر کردن چیزی ، مانند تدریس که موضوعی پیچیده و عجین شده با فرهنگ است نیازمند تلاش تمام کسانی است که در این حیطه نقشی بر عهده دارند از جمله دانش آموزان، اولیاء، و سیاستمداران. اما معلمان باید اولین نیروی هدایت کننده در پس تغییرات باشند. آن ها در بهترین وضعیت برای درک مسائلی هستند که دانش آموزان با آن ها روبرو می‌شوند تا برای آن ها راه حلی پید ا کنند”( جیمز استیگلر و جیمز هیبرت در ” شکاف آموزش در سال۱۹۹۹ صفحه ی ۱۳۵). درس پژوهی روشی پیشرونده برای بهبود آموزش بر اساس مشاهده ی دقیق دانش آموزان و کار آن ها به وجود می آورد. در چرخه ی درس پژوهی معلمان با همدیگر کار می‌کنند تا:

• • تا اهداف یادگیری دانش آموز و پیشرفت بلند مدت آن ها را طبقه بندی کنند.

• با همکاری و همیاری برنامه ی درس پژوهی را طراحی می‌کنند که هدف آن آوردن حیات به درون این اهداف است.

این درس پژوهی ممکن است از یک کتاب درسی یا یک کتاب کار برگرفته شده باشد( به ویژه در ابتدا). بعدا این درس پژوهی ممکن است درسی باشد که یک معلم آن را طراحی کرده و از گروه می‌خواهد که آن را مطالعه کنند. این درس نیز ممکن است از جانب خود گروه درس پژوهی آماده شده باشد« هرچند این کار حداقل زمان مورد نیاز برای درس پژوهی را دو برابر می‌کند.»