اطلاعاتی که تجزیه و تحلیل در سرمایه در گردش را فراهم می آورد.
به طور کلی تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش نشان می‌دهد که در فاصله دو دوره مالی چه وجوهی به دست آمده و به چه مصارفی رسیده است. ولی در ضمن کار نکات جالب بسیاری برای تحلیل گر روشن می شود، از جمله پاسخ به پرسش های زیر به دست می‌آید:
افزایش دارایی ثابت چه اثری بر سرمایه در گردش داشته است؟
تا چه حد افزایش اقلام دارایی ثابت از رشد سرمایه در گردش کم کرده‌است؟
اگر فروش، افزایش نشان می‌دهد، آیا سرمایه در گردش هم به تناسب بیشتر شده است؟
آیا اعلام و پرداخت سود سهام طوری انجام شده که به رشد تدریجی سرمایه د رگردش لطمه نزند؟
آیا منابع مالی مؤسسه امکان واریز اقساط سالانه وام ها را بدون اینکه سرمایه در گردش کم شود، فراهم می‌کند؟
آیا کاهش سرمایه اثری نامطلوب بر رشد سرمایه در گردش داشته است؟
زمان عملیاتی تا چه حد بر سرمایه در گردش تاثیر گذاشته است؟
آیا افزایش سرمایه یا اخذ وام جدید موجب تقویت سرمایه در گردش شده و یا برای گسترش دارایی ثابت مصرف شده؟(ملیچر و همکاران[۱۴]،۱۹۹۷)
۲-۹-۱ مراحل تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش
از دید کلی، تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش شامل دو مرحله است. یکی مقایسه و تعیین تغییرات در فاصله دو دوره مالی و به عبارت دیگر کاربرد فنون دستیابی به تغییرات سرمایه در گردش، دیگری ارزیابی و تغییر نتایج حاصل از مرحله اول.
مرحله دوم یعنی تفسیر تغییرات، نیاز به تفکر و تعمق دارد، زیرا مرحله اول معلول را نشان می‌دهد ولی در تفسیر باید علت را پیدا کرد.
برای تحلیل سرمایه در گردش ذکر این دو نکته ضروری است:
هر گونه معامله ای که بر دارایی جاری و بدهی جاری اثر یکسان بگذارد، مبلغ سرمایه در گردش را تغییر نمی دهد، مثل خرید کالا به صورت نسیه.
تغییراتی که یک طرف آن دارایی جاری و یا بدهی جاری باشد و طرف دیگر در حساب های غیر از دارایی جاری و بدهی جاری به وجود آمده باشد بر سرمایه در گردش تاثیر می‌گذارد، مثلا پرداخت پول برای خرید ماشین آلات سبب کاهش سرمایه در گردش می شود(عبده تبریزی و مشیرزاده،۱۳۷۶).
۲-۹-۲ تغییرات سرمایه در گردش
معاملاتی که سرمایه در گردش را تغییر می‌دهند گوناگون هستند. برای تشخیص اثر این معاملات کافی است آنان را به سه دسته تقسیم کنیم تا تاثیر هر دسته معامله بر سرمایه در گردش مشخص شود. این سه دسته به شرح زیر است:
تغییرات در ارزش ویژه: هر افزایشی که در ارزش ویژه در فاصله دو دوره مالی ایجاد شود، منبعی از لحاظ افزایش سرمایه در گردش به شمار می رود و برعکس هر گونه کاهشی به وجود آمده باشد، از جمله مصارف است و کاهش سرمایه در گردش را به دنبال دارد.
تغییرات در بدهی بلند مدت: افزایش در بدهی بلند مدت در طی دوره مالی منبعی در جهت افزایش سرمایه در گردش محسوب می شود. طبعا هر گونه کاهش در بدهی بلند مدت پیدا شود از مصارف وجوه حکایت می‌کند و موجب کاهش در سرمایه در گردش می شود.
تغییرات در دارایی ثابت: کاهش در دارایی ثابت خالص در فاصله دو دوره مالی موجب افزایش وجوه و نتیجه افزایش سرمایه در گردش می شود. بر عکس افزایش دارایی ثابت از کاربرد وجوه در تحصیل آن حکایت می‌کند و سبب کاهش سرمایه در گردش می شود(شر[۱۵]،۱۹۸۹).
۲-۹-۲-۱ تغییرات در ارزش ویژه
معمولا تغییرات عمده در سرمایه در گردش ناشی از تحولاتی است که در ارزش ویژه ایجاد شده است. افزایش ارزش ویژه به خصوص وقتی از سود عملیاتی به وجود آمده باشد منبعی است که سرمایه را بالا می‌برد.
کاهش سرمایه در گردش وقتی از نقصان ارزش ویژه ناشی شود، خطر آفرین است و اگر از زیان عملیات به وجود آمده باشد خطر بزرگتری است. اعلام سود سهام از ارزش ویژه می کاهد و پرداخت آن سرمایه در گردش را کاهش می‌دهد، تصمیم به پرداخت سود سهم باید زمانی اتخاذ شود که اثر آن بر روی سرمایه در گردش تعیین شده و بررسی شده باشد. فروش سهام جدید برای مدتی سرمایه در گردش را افزایش می‌دهد، مشروط بر اینکه صرف نیازهای جاری مؤسسه شود نه اینکه برای گسترش دارایی های ثابت و یا واریز بدهی های بلند مدت به کار رود. همچنین، کاهش سرمایه از محل اقلام دارایی جاری یا از طریق ایجاد بدهی جاری موجب کاهش ارزش ویژه و سرمایه در گردش می شود. مبادله سرمایه با مواد اولیه یا کالا مسلماً بر سرمایه در گردش می افزاید.
۲-۹-۲-۲ تغییرات در بدهی بلند مدت
واریز بدهی بلند مدت با مصرف وجوه همراه است و موجب کاهش سرمایه در گردش می شود. از طرف دیگر افزایش بدهی بلند مدت بر سرمایه در گردش می افزاید، ولی هر چند که بدهی سرسید بلند مدت داشته باشد ولی محاسن وجوه به دست آمده از افزایش سرمایه را ندارد، زیرا:
وام بلند مدت غالبا با وثیقه گذاشتن دارایی تحصیل می شود و حتی وقتی بدون وثیقه هم باشد، وام دهندگان به طور ضمنی در مالکیت دارایی های واحد تجاری سهیم می‌شوند که به هنگام بروز مشکلات عدم پرداخت عملا نشان داده می شود(بردیا[۱۶] ،۱۹۸۸).
اقساط سالانه با پرداخت وام بلند مدت و هزینه های مربوطه از محل سود سالانه تامین و پرداخت شود.
اخذ وام بلند مدت غالبا موجب از دست رفتن اعتبارات کوتاه مدت می شود. یعنی به علت وجود وام، محدودیت هایی در داد و ستد ایجاد می شود در حالی که وقتی سرمایه در گردش با فروش سهام جدید افزایش یابد، غالبا موجب تقویت اعتبار در کسب وام های کوتاه مدت می شود.
۲-۹-۲-۳ تغییرات در دارایی های ثابت
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت از سرمایه در گردش کم می‌کند. باید توجه داشت که در زمان گسترش فعالیت و یا نو کردن وسایل تولید، سرمایه در گردش به مقدار مورد نیاز باقی بماند و طوری لطمه نبیند که امور روزمره مختل شود، در بسیاری موارد اقلام دارایی ثابت را نمی توان از محل سرمایه در گردش خریداری کرد ولی باید به طریق دیگر مانند افزایش سرمایه و یا اخذ وام بلند مدت، تامین شوند.
وقتی تغییرات خالص حاصل در دارایی ثابت را برای مدت زمان بین دو ترازنامه مطالعه می‌کنیم، معمولا افزایش دارایی ثابت با کاهش سرمایه در گردش همراه است و بر عکس هنگام کاهش دارایی ثابت سرمایه در گردش افزایش می‌یابد.
