- پایان نامه «رویکرد اصلاحی-درمانی قانون مجازات اسلامی ۹۲ به کوشش ذبیح اله رحیمی »که بیان میدارد در قانون مجازات اسلامی ۹۲ به دلیل پیش بینی تأسیسات اصلاحی نو پدید و همچنین تقویت و توسعه دامنه تأسیسات اصلاحی موجود در قوانین سابق، نگرش و رویکرد قانونگذار به سمت اصلاح بزهکاران سوق یافته است .
همچنین تقریرات درس جرم شناسی،مباحثی در علوم جنایی از دکتر علی حسین نجفیابرندآبادی که از جمله مباحث مورد استفاده آن بحث نظریه های جرم شناسی،جرم شناسی اصلاح و درمان ،بزهکاران مزمن و حالت خطرناک می‌باشد. که در برخی موضوعات راهگشای نگارنده است.
روش پژوهش
روش پژوهش به کار گرفته شده در این پایان نامه، روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است. گردآوری مطالب نیز به روش کتابخانه ای صورت گرفته است؛ یعنی از طریق فیش برداری به تحقیق و تفحص در کتب و مقالات حقوقی، مجلات، روزنامهها، سایتهای علمی و حقوقی و آراء دادگاهها پرداخته شده است و سپس با تجزیه و تحلیل این مطالب، پژوهش فوق حاضر شده است.
ساماندهی پژوهش
مطالب این پایان نامه که به تحلیل جرمشناختی نهاد تعدد جرم در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ می پردازد، در سه فصل تدوین گردیده است. در فصل اول: «مقدمه»،
فصل دوم: « کلیات»، در فصل سوم: « رویکردهای جرمشناختی تعدد در جرایم تعزیری» و در فصل چهارم: «رویکردهای جرمشناختی تعدد در جرایم غیر تعزیری» بیان خواهد شد.
فصل دوم
تبیین مفاهیم اساسی
در این فصل برآن هستیم که در ابتدا با تعریف واژه تعددجرم، به مفهوم درستی از این موضوع دست پیدا کنیم و همچنین به بررسی گونه های تعدد جرم در قانون مجازات اسلامی سال۱۳۹۲ بپردازیم و در آخر هم با بیان تحولات و پیشینه نهاد تعدد جرم به منشأ آن برسیم.
مبحث اول:مفهوم و گونه های تعدد جرم
در این مبحث در طی دو گفتار به بررسی مفهوم و گونه های تعدد جرم خواهیم پرداخت بنابرین در گفتار نخست، به بررسی مفهوم تعدد جرم میپردازیم و در گفتار دوم گونه های تعدد جرم را مورد بررسی قرار میدهیم.
گفتار اول:مفهوم تعدد جرم
هر چند تعدد جرم واژهای آشنا به نظر میرسد اما ضرورت بحث ایجاب می کند که به تعریف این واژه پرداخت،بنابرین در این گفتار، ابتدا در بند نخست معنای لغوی تعدد و سپس در بند دوم مفهوم اصطلاحی تعدد جرم را مورد بررسی قرار میدهیم.
بند اول: معنای لغوی تعدد
تعدد[ ت َ ع َدْ دُدْ ] در لغت یعنی زیادت آمدن در عدد،زیاده از هزار بودن.[۱]
و همچنین به معنای بیشمار شدن،زیاد شدن عدد،افزونی،فراوانی ،بر شماره چیزی افزوده شدن نیز آمده است.[۲]
بند دوم: معنای اصطلاحی تعدد جرم
هر چند که، قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲،تعریفی از تعدد جرم ارائه نکرده است ولی می توان تعدد جرم را چنین تعریف کرد:
تعدد جرم عبارت است ازاینکه یک نفر دو یا چند جرم ازیک جنس یا از چند جنس را در کنار هم یا در فواصل زمانی معین یا غیر معین مرتکب گردد اما به جهاتی نظیر عدم کشف جرم یا عدم دستیابی به وی رسیدگی به عمل نیامده و هیچ یک از جرایم ارتکابی به مرحله صدور حکم یا اجرای مجازات منتهی نمی گردد.
دو نکته در این تعریف نهفته است: اولا، تعدد جرم زمانی مطرح می شود که متهم بیش از یک جرم را مرتکب شده باشد. ثانیاً، ادعای تعدد جرم زمانی صحیح است که در زمان محاکمه متهم، وی به خاطر هیچ یک از جرایم ارتکابی مذکور، سابقا محکوم و مجازات نشده باشد.بنابرین، اگر متهم فقط یک جرم را اما در فواصل زمانی مختلف مرتکب شده باشد یا به خاطر یک یا چند مورد از آن جرایم قبلا محاکمه و مجازات شده باشداتهام تعدد جرم در مورد او صادق نیست.
برخی دیگر از حقوق دانان نیز تعاریفی را از تعدد جرم ارائه داده اند از جمله اینکه گفتهاند: تعدد جرم «عبارت است از ارتکاب جرایم متعدد بدون آنکه متٌهم برای اتهامات متعدد پیشین خود به محکومیت کیفری قطعی رسیده باشد؛خواه جرایم متعدد در فواصل کوتاه ارتکاب یافته باشد، چندان که زمان برای تعقیب و محکومیت متهم کافی نبوده،خواه متهم متواری بوده ویا جرایم او به دلایل گوناگون کشف نشده باشد.»[۳].
گفتار دوم: گونه های تعدد جرم
تعدد جرم به عنوان یکی از عوامل تشدید کننده مجازاتها به دو دسته،تعدد مادی وتعدد معنوی تقسیم می شود .در این گفتار ابتدا به بررسی تعدد معنوی وسپس به بررسی تعدد مادی و در آخر هم به بررسی تعدد در حکم مادی(تعددنتیجه) که قانونگذار احکام ناظر برآن را در ذیل تعدد مادی جرم بیان کرده، خواهیم پرداخت.
بند اول : تعدد معنوی
اصولا یک فعل مجرمانه دارای یک عنوان می‌باشد و ناقض یک ماده از قانون جزا است. اما گاه استثنائا با وجود اینکه فعل واحد است عناوین مجرمانه متعدد را در خود جمع می کند و ناقض چند ماده از قانون کیفری است . به این حالت تعدد معنوی جرم گفته می شود،که از آن به تعدد اعتباری یا روانی نیزیاد میشودبه عبارت دیگر تعدد معنوی را می توان«شمول چند وصف جزایی بر فعل واحد دانست به این معنی که گاه فعل واحد نقض چندین ماده از قوانین کیفری محسوب شده و چنین به نظر میرسد که جرایم متعددی ارتکاب یافته است.»[۴] بنابرین در این نوع از تعدد هرچند فعل و فاعل آن واحد هستند اما جرایم متعدد میباشند چنین مبنایی در قانون مجازات اسلامی مورد پذیرش قانونگذار قرار گرفته است. چرا که در ماده ۱۳۱ ق.م.ا مقرر شده « در جرایم موجب تعزیر هرگاه رفتار واحد، دارای عناوین مجرمانه متعدد باشد ،مرتکب به مجازات اشد محکوم می شود. » از این رو شایع ترین مورد تعدد معنوی در حقوق کیفری ایران تعدد عناوین میباشند که از این امر می توان به عنوان استثنایی بر قواعد عمومی تعدد جرم نام برد . به همین خاطر است که از عبارت تعدد اعتباری یا معنوی در مقابل تعدد حقیقی استفاده می شود. این نوع خاص از تعدد معنوی در حقوق ایران دارای مصادیق متنوعی می‌باشد که «سنتی ترین نمونه آن استفاده از سند مجعول برای انجام کلاهبرداری است که با توجه به مرکب بودن عنصر مادی کلاهبردای تحقق این گونه از تعدد را میسر میسازد، به بیان دیگر کسی که از یک سند مجعول به عنوان وسیله متقلبانه برای کلاهبردای استفاده می کند رفتاری مرتکب شده است که چنان چه در نتیجه آن موفق به بردن مال دیگری شود، دارای دو عنوان استفاده از سند مجعول و کلاهبرداری است، حال اگر مرتکب در بردن مال توفیقی حاصل نکند، تعدد عنوانی به صورت استفاده از سند مجعول و شروع به کلاهبرداری متجلی خواهد شد»[۵]نمونه های دیگری از وقوع تعدد معنوی ناشی از تعدد عناوین را می‌توان در تخریب مال مورد امانت، یا هتک ناموس علنی و به عنف که در قانون مجازات عمومی سال ۱۳۵۲ دارای اعتبار بود و یا تجاوز به اراضی و تپههای آثار باستانی و حفاری غیرمجاز در میان حقوق دانان اشاره کرد.
بند دوم:تعدد مادی
تعدد مادی جرم که از آن به عنوان تعدد عینی، واقعی و حقیقی هم یاد می شود ،آن است که بزهکار مرتکب دو یا چند عمل مجزا و جداگانه میگردد که هر یک به تنهایی عناصر جرم را در خود جمع می کند بدون آنکه هیچ یک ازآنها به مرحله صدور حکم محکومیت قطعی(قانون۱۳۹۲)یا مرحله اجرای کامل حکم (قانون۱۳۷۰) رسیده باشد.
