ب) مشکل دیگر ذهنی بودن نمره‌گذاری مصححان هست؛
ج) سومین عیب وقت‌گیر بودن تصحیح پاسخ سؤال‌ها هست (فتوحی و همکاران،۱۳۸۹:۸۲).
۲-۱-۱۴-۲) قواعد تهیه سؤال‌های تشریحی
سؤال‌های تشریحی باید به گونه‌ای نوشته شوند که تا حد امکان از معایب این نوع سؤال‌ها بکاهند و هم نحوه پاسخ‌دهی آزمون‌شوندگان و هم جریان تصحیح مصححان را دقیق و آسان سازند. قواعد زیر به منظور تحقق آیین هدف‌ها پیشنهادشده‌اند:
۱٫ در نوشتن صورت سؤال‌های آزمون یک درس، با رسم جدول مشخصات آن درس، دقت کنید که سؤال‌ها به طور مستقیم به هدف‌های آموزشی مربوط شوند؛
۲٫ سؤال‌های تشریحی را تنها به اندازه‌گیری هدف‌هایی محدود کنید که با سایر انواع آزمون‌ها به‌خوبی قابل‌اندازه‌گیری نیستند؛
۳٫ صورت سؤال‌های تشریحی را با عبارات و کلمات واضح و روشن بنویسید و از کلی‌گویی و ابهام در بیان بپرهیزید؛
۴٫ تا حد امکان از سؤال‌های تازه و موقعیت‌های جدید استفاده کنید؛
۵٫ به آزمون‌شوندگان حق انتخاب چند سؤال از میان تعدادی سؤال را ندهید؛
۶٫ برای پاسخ دادن به سؤال‌ها، زمان کافی را در نظر بگیرید و زمان هر سؤال را نیز به طور جداگانه مشخص کنید؛
۷٫ با نوشتن سؤال‌هایی که به جواب کوتاه نیاز دارند، تعداد آن ها را افزایش دهید و از مشکل ضعف نمونه‌گیری آزمون‌های تشریحی بکاهید؛
۸٫ عواملی را که در ارزشیابی آزمون‌های تشریحی دخالت خواهید داد از پیش تعیین کنید و آن ها را به اطلاع آزمون‌شوندگان برسانید (سیف،۱۳۸۹: ۱۶۰-۱۵۷).
۲-۱۴-۲) آزمون‌های کوته پاسخ[۶۷]
آزمون کوته پاسخ از مجموعه‌ای سؤال مختصر که غالباً برای سنجش هدف‌های آموزشی سطح پایین طرح می‌شوند تشکیل می‌یابد. سؤال‌های آزمون کوته پاسخ از آزمون‌شونده می‌خواهند تا کلمه، عبارت، جمله، عدد، یا علامتی را در پاسخ به یک سؤال یا تکمیل یک جمله بنویسد (نیتکو،۱۹۸۳). آزمون‌های کوته پاسخ به سه دسته پرسشی، کامل کردنی و تشخیصی یا تداعی تقسیم می‌کنند (فتوحی و همکاران،۱۳۸۹: ۸۷).
۱-۲-۱۴-۲) محاسن و معایب سؤال‌های کوته پاسخ
از محاسن آزمون‌های کوته پاسخ می‌توان موارد زیر را نام برد:
الف) سهولت تهیه سؤال‌ها و تصحیح پاسخ‌ها؛
ب) اجرای آن آسان است؛
ج) تقلب را کاهش می‌دهد؛
د) نسبت به آزمون‌های عینی چندگزینه‌ای صحیح و غلط و جور کردنی اطلاعات تشخیصی بیشتری را در اختیار معلمان می‌گذارند.
ه) حدس کورکورانه که از معایب آزمون‌های عینی است در کوته پاسخ وجود ندارد.
اما بعضی معایب روش کوته پاسخ به این شرح است:
الف) چون مختصرند نمی‌توان از آن ها برای سنجش هدف‌های بالای یادگیری استفاده کرد و در حد دانش، فهمیدن و موارد نادر به کار بستن می‌باشند؛
ب) باعث حفظ کردن اطلاعاتی جزئی و بی‌اهمیت خواهد شد؛
ج) نمره‌گذاری به‌دقت و سرعت آزمون‌های عینی نیست؛
د) مسئله بالا باعث عدم دقت و کاستن میزان روایی و پایایی آزمون می‌شود؛
ه) ساختن سؤال‌های کوته پاسخ یا کامل کردنی که تنها یک پاسخ درست و غیرمبهم داشته باشد دشوار است (فتوحی و همکاران،۱۳۸۹: ۸۸-۸۷).
۲-۲-۱۴-۲) قواعد تهیه سؤال‌های کوته پاسخ
برای تهیه سؤال‌های کوته پاسخ یک سری قواعد و اصول وجود دارد که اگر به‌دقت موردتوجه قرار گیرند به نتیجه بهتری می‌رسیم، بنابرین رعایت قواعد زیر در طراحی این نوع سؤالات پیشنهاد می‌شود:
۱٫ برای آزمون خود جدول مشخصات تهیه کنید و سؤال‌های آزمون را با توجه به جدول مشخصات بنویسید؛
۲٫ هر سؤال باید موضوع مهمی را شامل شود؛
صورت سؤال را کاملاً روشن بنویسید به گونه‌ای که به پاسخ مشخص و معینی نیاز داشته باشد؛
۳٫ صورت سؤال را از روی مطالب کتاب عیناً نقل نکنید؛
۴٫ در سؤال‌هایی که پاسخ‌های آن ها اعداد هستند، واحد مقیاس و میزان دقتی را که در محاسبات باید رعایت شوند مشخص کنید؛
۵٫ در سؤال‌های کوته پاسخ کامل کردنی، تنها کلمات و عبارات مهم را حذف کنید؛
۶٫ در سؤال‌های کامل کردنی که برای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به کار می‌روند تعداد زیادی جای خالی منظور نکنید؛
۷٫ جای خالی سؤال‌های کامل کردنی را تا آنجا که ممکن است در قسمت پایانی سؤال قرار دهید؛
۸٫ جای خالی سؤال‌های کامل کردنی را همواره یک اندازه تعیین کنید؛
۹٫ تا حد امکان به‌جای سؤال‌های کامل کردنی، از سؤال‌های پرسشی استفاده کنید؛
۱۰٫ در سؤال‌های کامل کردنی، از کاربرد اشارات دستوری و موارد دیگری که جواب سؤال را مشخص می‌کنند خودداری کنید (سیف،۱۳۸۹: ۱۷۹-۱۷۵).
۳-۱۴-۲) آزمون‌های صحیح- غلط[۶۸]
در آزمون‌های صحیح-غلط تعدادی سؤال یا جمله در اختیار آزمون‌شونده گذاشته می‌شود و او صحیح یا غلط بودن آن ها را تعیین می‌کند. سؤال‌های صحیح-غلط ساده‌ترین صورت سؤال‌های عینی هستند. پوفهام (۲۰۰۲) گفته است که سؤال‌های صحیح-غلط متداول‌ترین نوع سؤال‌های عینی هستند و پرورش‌کاران از زمان سقراط تاکنون از آن ها استفاده می‌کرده‌اند. سؤال‌های صحیح -غلط دارای سه نوع: الف) صحیح-غلط ب) بله-نه ج) اصلاحی می‌باشند (سیف،۱۳۸۹: ۱۸۷).
۱-۳-۱۴-۲) محاسن و معایب آزمون‌های صحیح – غلط
ابیل (۱۹۷۹) درباره محاسن آزمون‌های صحیح-غلط گفته است دلیل عمده استفاده از این نوع آزمون‌ها آن است که وسیله مستقیم و ساده‌ای برای سنجش بازده آموزشی رسمی به‌حساب می‌آیند، زیرا جوهره‌ی پیشرفت تحصیلی تسلط یافتن بر دانش کلامی مفید است. به طور می‌توان محاسن این آزمون‌ها را به شرح زیر فهرست کرد:
الف) بیان موضوع‌های درسی در قالب عبارت‌های ساده؛
ب) سادگی تهیه؛
ج) عینی بودن تصحیح جواب‌ها؛
د) زیادی تعداد آن ها در هر جلسه امتحانی.
به‌رغم محاسن بالا، آزمون‌های صحیح-غلط را از جهاتی موردانتقاد قراردادند و ایرادهایی به آن ها وارد کرده‌اند. ایرادهای وارده به این آزمون‌ها را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
الف) این آزمون‌ها اطلاعات جزئی و کم‌اهمیت را می‌سنجند.
ب) حدس کورکورانه در آن ها زیاد دخالت دارد؛
ج) کاربرد زیاد آن ها باعث تأکید بی‌مورد بر حفظ طوطی‌وار اطلاعات کم‌اهمیت می‌شود؛
د) بیشتر برای سنجش هدف‌های سطح پایین به کار می‌روند (فتوحی و همکاران،۱۳۸۹: ۹۲).
۲-۳-۱۴-۲) قواعد تهیه سؤالات صحیح-غلط
برای اینکه یک آزمون خوب تدارک ببینید رعایت اصول و قواعد زیر لازم است:
۱٫ جملاتی را به کار ببرید که به طور آشکار درست یا غلط باشند؛
۲٫ سعی کنید تعداد سؤال‌های صحیح و تعداد سؤال‌های غلط تقریباً به یک اندازه باشند؛
۳٫ نقل جملات کتاب در سؤال‌های امتحانی سبب می‌شود که دانش‌آموزان به حفظ کردن مطالب تشویق شوند؛
۴٫ از گنجانیدن مطالب بی‌اهمیت در سؤال پرهیز کنید؛
۵٫ سؤال‌ها تا حد امکان مختصر و ساده و روشن باشند. در هر سؤال تنها یک مطلب مهم را سنجش کنید؛
۶٫ از کاربرد کلماتی چون همه، بعضی وقت‌ها، غالباً، هرگز و از این قبیل پرهیز کنید؛
۷٫ طول سؤال‌های صحیح و غلط هم‌اندازه باشد تا از روی ظاهر سؤال‌ها را حدس نزند؛
