تجربه جانشینی^[۱۱۳]: مشاهده الگوی موفق در یک فعالیت، به مراجع کمک می­ کند تا باور نماید او نیز می ­تواند موفق شود. همچنین مشاهده این موضوع که پرداختن به فعالیت­های تهدیدآمیز، پیامدهای ناگوار به دنبال ندارد می ­تواند در مشاهده­گرها موجب انتظاراتی مبنی بر این شود که اگر دیگران می ­توانند، آن­ها نیز قادرند عملکرده خود را بهبود بخشند. البته تجربه جانشینی، که بر اساس استنتاج مقایسه اجتماعی صورت ‌می‌گیرد، منبع ضعیف­تری برای اطلاعات توانمندی فردی، در مقایسه با شواهد مستقیم عملکرد است. ‌بنابرین‏ کارآمدی ایجاد شده در سرمشق­گیری، به تنهایی ضعیف­تر و آسیب­پذیرتر است (مدوکس،۱۹۹۱).

معلوم شده است که برخی از متغیرهای سرمشق­گیری بر انتظار چیرگی فرد اثر می­گذارند. مثلاً فوبیک­ها از سرمشق­هایی که به تدریج و با تلاشی معین بر مشکلاتشان غلبه ‌می‌کنند بیشتر از مشاهده افراد ماهری که به آسانی فعالیت­شان را انجام می­ دهند، سود می­برند. فرد در اینجا در می­یابد که حتی در حالت اضطراب نیز بالاخره با استقامت و پشتکار ‌می‌توان موفق گشت (ویلیامز و فالبو^[۱۱۴]،۱۹۹۶).

شباهت برخی خصوصیات فرد با خصوصیات سرمشق نیز تأثیر سرمشق­گیری را افزایش می­دهد. مشاهده سرمشق درحال پرداختن به رفتارهایی که نتایج و پیامدهای مثبت و مشخص دارد در مقایسه با مشاهده رفتارهایی که نتایجی مبهم و نامشخص دارند، تأثیر بیشتری بر خودکارآمدی فردی می­گذارند. همچنین مشاهده فعالیت­هایی که موفقیت به دنبال دارند، در مقایسه با مشاهده همان فعالیت­ها بدون آنکه نتایج و موفقیت آن نشان داده شود بهبود رفتاری بیشتری ایجاد ‌می‌کنند. (بندورا ۱۹۹۷).

سرمشق­گیری از طریق سرمشق­های متفاوت، مؤثرتر از زمانی است که سرمشق­گیری فقط از سوی یک سرمشق صورت گیرد، زیرا مشاهده­گر در می­­یابد اگر افراد با خصوصیات متفاوت می ­توانند موفق باشند، پس منطقی است که خود نیز موفق شود. ‌بنابرین‏ موفقیت از طریق تلاش جانشینی می ­تواند درک مشاهده­گر را ‌در مورد توانمندی­هایش ارتقاء دهد. (بندورا ۱۹۸۲).

ترغیب کلامی^[۱۱۵]: ترغیب کلامی به دلیل سهولت و قابل دسترس بودن، به فراوانی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. بازگو کردن این که فرد می ­تواند موفق شود معمول­ترین منبع خودکارآمدی است. افراد از طریق ترغیب و القاء کلامی می ­توانند معتقد شوند که می ­توانند بر آنچه که قبلاً مغلوب آن بودند فایق آیند.

البته انتظار خودکارآمدی که از طریق ترغیب کلامی به وجود می ­آید ضعیف­تر از خودکارآمدی است که در عملکرد مستقیم ایجاد می­ شود. زیرا برای ترغیب کلامی پایه تجربی معتبری وجود ندارد. این نوع خودکارآمدی در مقابل ناکامی­ها به آسانی می ­تواند خاموش گردد. فرد در مواجهه با تهدید و شکست­ها، هر گونه انتظار موفقیت در خود را که با ترغیب و القا کلامی ایجاد شده باشد، به سرعت از دست می­دهد (بندورا ۱۹۹۷).

افزایش توانمندی و کفایت شخصی از طریق ترغیب کلامی بدون فراهم آوردن شرایطی برای تسهیل عملکرد مؤثر، فرد را به سوی شکست سوق داده، و باعث کاهش اعتبار ترغیب کننده و خودکارآمدی فرد می­ شود (ویلیامز،۱۹۹۷).

هرچند ترغیب اجتماعی به تنهایی برای افزایش حس خودکارآمدی فردی، دارای محدودیت­هایی است، اما می ­تواند در موفقیت­های به دست آمده از طریق عملکرد مستقیم همکاری نماید. اجزاء و عناصر مهمی که در ترغیب کلامی می ­توانند تغییرات معنی­دار در خودکارآمدی فرد ایجاد کنند شامل اعتبار ترغیب کننده، پرستیژ و مقام اجتماعی، قابل اعتماد بودن و مهارت وی ‌می‌باشد. هر چقدر منبع اطلاعات قابل قبول­تر باشد بیشتر احتمال دارد که انتظار کارآمدی تغییر یابد (بندورا ۱۹۹۷).

برانگیختگی هیجانی:سطح برانگیختگی هیجانی (طپش قلب، تنفس، تعریق و….)، عاملی است که افراد معمولاً به وسیله آن ‌در مورد کارآمدی خود قضاوت ‌می‌کنند. موقعیت­های فشارزا موجب برانگیختگی هیجانی می­گردند که این برانگیختگی ارزش اطلاعاتی در جهت توانمندی فرد دارد، و ‌بنابرین‏ این منبع دیگری است که می ­تواند کارآمدی شخصی فرد را متأثر سازد. افراد برای قضاوت ‌در مورد اضطراب و آسیب­پذیری­شان نسبت به استرس، متکی بر حالات برانگیختگی خود هستند. برانگیختگی بالا عملکرد را ضعیف می­ کند و در نتیجه خودکارآمدی فرد کاهش می­یابد. برانگیختگی پایین با احساس آرامش و اطمینان همراه است و ‌بنابرین‏ خودکارآمدی را ارتقاء می­بخشد. افراد، زمانی که آشفته و برانگیخته نیستند در مقایسه با زمانی که برانگیخته­اند انتظار موفقیت بیشتری را دارند (مدوکس،۱۹۹۱ و ۱۹۹۵).

درمان­های حساسیت­زدایی و غرقه سازی با هدف خاموشی برانگیختگی هیجانی، رفتارهای اجتنابی را کاهش می­ دهند. همچنین درمان آرام­سازی که برای کاهش سطح برانگیختگی صورت ‌می‌گیرد می ­تواند خودکارآمدی فرد را افزایش دهد.

شایان ذکر است در حالی که افراد بر اساس سطح برانگیختگی فیزیولوژی ‌در مورد خود قضاوت می­ کند، اما این برانگیختگی، منطبق با شرایط قضاوت می­ شود. مثلاً در شرایط تهدید آمیز به عنوان خطر، در شرایط ناکامی به عنوان خشم و غیره (بندورا ۱۹۹۹).

۲-۳۴-۳٫سیستم چند بعدی خودکارآمدی

انتظارات کارآمدی از لحاظ ابعاد متعددی که هریک تأثیرات عملکردی ویژه و مهمی دارند، متفاوت هستند. نمی­ توان به طور کلی اظهار داشت که فردی دارای خودکارآمدی است یا خیر ویا خودکارآمدی وی قوی است یا ضعیف، بلکه خودکارآمدی فرد را باید بر اساس ابعاد آن در نظر گرفت. ابعاد انتظار کارآمدی شمل موارد زیر می­باشند:

سطح^[۱۱۶] یا مقدار^[۱۱۷]:انتظارات کارآمدی از لحاظ سطح یا مقدار با هم متفاوتند و به معنای دیگر در یک سلسله مراتب دشواری قرار می­ گیرند. ممکن است خودکارآمدی ادراک شده فرد به فعالیت­های ساده محدود باشد یا در فعالیت­هایی با دشواری متوسط و یا فعالیت­های بسیار دشوار و پیچیده نمایان شود. ‌بنابرین‏ با توجه به سطح دشواری تکالیفی که فرد به توانایی انجام آن باور دارد، ‌می‌توان سطح یا مقدار خودکارآمدی فرد را سنجید (بندورا،۱۹۹۷ و مدوکس،۱۹۹۱). برای مثال ممکن است یک فرد

1. 1. Clark, k. ↑

1. 1. Perceived Stress Scale ↑

1. 1. Multi Dimentional Health Locos of control ↑

1. 1. Asthma Self Efficasy Scale ↑

1. 1. Dermatophagoidespteronyssinius ↑

1. 1. Inhaled corticosteroids ↑

1. 1. Near-fatal asthma ↑

1. 1. Hygiene hypothesis ↑

1. 1. Occupational asthma ↑

1. 1. Toluene diisocyanate ↑

1. 1. Trimelliticanhydride ↑

1. 1. Paracetamol ↑

1. 1. Dermatophagoides species ↑

1. 1. Ragweed ↑

1. 1. Thunderstorm asthma ↑

1. 1. Exercise-induced asthma ↑

1. 1. Exclusion diets ↑

1. 1. Metabisulfite ↑

1. 1. Tartrazine ↑

1. 1. Gastroesophageal reflux ↑

1. 1. Forced vital capacity ↑

1. 1. Peak expiratory flow ↑

1. 1. Hyperinflation ↑

1. 1. Marco ↑

1. 1. . National Asthma Compaign(NAC) ↑

1. 1. Brown ↑

1. 1. Psychophysiological۳٫ Psychosomatic ↑

1. 1. Kring ↑

1. 1. Haden & khan ↑