ابراز وجود حفاظتی: این مهارت ­ها در واقع دفاع­هایی کلامی در برابر فریب، عیب جویی یا گستاخی دیگران هستند. نام اولین مهارت صفحه گرامافون خراب است یعنی فرد اظهار وجود می­ کند و سپس مدام گفته خود را تکرار می­ کند. دومین مهارت غبارآلود کردن است: یعنی در ظاهر انتقاد دیگران را می­پذیریم اما عملاً در رفتارمان تغییری ایجاد نمی­کنیم. در واقع این دو مهارت شکل­های بنیادی ابراز وجود هستند و بهتر است از آن ها در برابر انتقادهای تکراری یا نابجای دیگران استفاده کنیم. سومین مهارت فرا ابراز وجود است که طی آن وقتی شخص راه چاره­ای پیدا نمی­کند به جای یافتن راه ­حل نظر کلی­تری می­دهد(هارجی و همکاران(؟)؛ ترجمه فیروز بخت و همکاران، ۱۳۸۴: ۱۶).

۲-۱-۳-۲- عوامل تأثیرگذار بر جرات ورزی

برای استفاده مناسب و مؤثر از ابراز وجود عوامل مختلفی تأثیر گذار هستند:

۱- محتوا: محتوای عملی ابراز وجود عبارت است از ابراز حقوق و بر زبان آوردن اظهاراتی که

این ابراز حقوق را مناسب و مسئولانه جلوه می­ دهند(بهرامی، ۱۳۷۴؛ به نقل از محبی و همکاران، ۱۳۸۴).

۲- عناصر پنهان: منظور از عناصر پنهان، آن دسته از افکار، ایده­ ها و احساساتی هستند که بر توانایی فرد برای ابراز وجود تأثیر می­گذارند. بسیاری از صاحب نظران، اهمیت پاسخ­های پنهان را در ابراز وجود تأیید کرده ­اند. این عناصر عبارتند از:

دانش: برای ابراز وجود باید از حقوق خود و نحوه احقاق آن­ها با خبر باشیم. اما همیشه این طور نیست و گاهی لازم می­ شود وضعیت دیگران را در رابطه با حقوق­مان مورد بررسی قرار دهیم. ‌به این بررسی، واقعیت آزمایی گفته می­ شود(همان منبع). عناصر پنهان شامل:

اعتقادات: پیش شرط تغییر میزان ابراز وجود افراد ایجاد تغییر در اعتقادات و انتظارات آنان یا بازسازی شناختی ‌می‌باشد. معمولاً اظهار نظرهای مثبت و منفی افراد سلطه­پذیر ‌در مورد خودشان در وضعیت­های تعارض برانگیز به یک اندازه است، اما ‌در مورد اشخاصی که اهل ابراز وجود هستند اظهار نظرهای مثبت دو برابر اظهارات منفی است. گذشته از عوامل دیگر، آموزش مستقیم در زمینه توصیه خود انگیخته به خود نیز موجب افزایش میزان ابراز وجود افراد می­ شود(همان منبع).

ادراک اجتماعی: اشخاصی که قادر به ابراز وجود نیستند درک دقیقی از رفتار دیگران ندارند(همان منبع).

فرایند: نحوه ارائه پاسخ­های جسورانه هم نقش مهمی در موقعیت این پاسخ­ها دارند(همان منبع).

۳- پاسخ­های غیرکلامی:

در ابراز وجود، رفتارهای غیر کلامی تأثیر بسزایی دارند. بعضی از این رفتارها شامل موارد ذیل می­باشند:

سطح تماس چشمی، اجتناب از حالات چهره­ های نامناسب، استفاده صحیح از ژست­ها در حین صحبت و به کار بردن ژست­های نامشخص در حین گوش دادن، راست نگه­داشتن بدن، استفاده از پیرا زبان­های مناسب(زمان پاسخدهی اندک، دادن پاسخ­های غیر طولانی، صلابت،

بلندی صدا و تغییر دادن لحن آن و قاطعیت زیاد)(همان منبع).

۴- جنسیت:

هم مردها و هم زن­ها برای طرف­های همجنس خود بیشتر ابراز وجود می­­کنند، ابراز احساسات منفی از سوی اعضای جنس مخالف را بیشتر می­پذیرند و در روابط همجنس­ها برخوردهای پرخاشگرانه شایع­تر است(همان منبع).

۵- شرایط ابراز وجود:

شرایط نیز عامل مهمی است. اشخاص گاهی در یک وضعیت میان فردی ابراز وجود ‌می‌کنند و در وضعیتی دیگر ابراز وجود نمی­کنند. علاوه بر این افراد در ابراز وجودهای منفی مشکلی ندارند، اما نمی ­توانند ابراز وجودهای مثبتی انجام دهند. برخی افراد در خانه به راحتی ابراز وجود ‌می‌کنند، اما در محیط کار نمی ­توانند ابراز وجود کنند و یا بر عکس. در این موقع باید بر وضعیت استراتژی­ های مناسب برای غلبه بر مشکلات تمرکز کنیم(همان منبع).

۶- فرهنگ:

اصولاً ابراز وجود یک مفهوم فرهنگی است، یعنی ابراز وجودهای که در اروپا یا آمریکا مناسب هستند در فرهنگ­هایی که فروتنی، بردباری یا ‌خدمت‌گذاری را مقدس می­دانند ممکن است شایسته و مناسب نباشد(همان منبع).

۷- طرف مقابل:

افرادی که اهل ابراز وجودند ابراز وجودهای دیگران را بیشتر می­پذیرند. در حالی که آزمودنی­های کم­جسارت به ابراز وجودهای دیگران واکنش منفی نشان می­ دهند(همان منبع).

۲-۱-۳-۳- کارکردهای جرات ورزی

مهارت ابراز وجود(جرات ورزی) به فراخور موقعیت، چند هدف را برآورده می­سازد. استفاده ماهرانه از ابراز وجود به فرد کمک می­ کند تا:

• • جلوی پایمال شدن حقوق خود را بگیرد.

• • تقاضاهای نامعقول دیگران را رد کند.

• • بتواند از دیگران درخواست­های معقولی کند.

• • با مخالفت­های نامعقول دیگران برخورد درست و مؤثری نماید.

• • حقوق دیگران را به رسمیت بشناسد.

• • رفتار دیگران در برابر خود را تغییر دهد.

• • از تعارضات پرخاشگرانه غیر ضروری خودداری کند.

• در هر موردی موضع خود را با اعتماد به نفس و آزادانه مطرح کند(محبی و همکاران، ۱۳۸۸).

۲-۱-۳-۴- آموزش جرات ورزی

برنامه آموزش جرات ورزی بدین منظور طرح ریزی می­ شود تا عقاید و رفتارهای جرئت­مندانه افراد را بهبود بخشد به طوری که آن­ها بتوانند با دیدی بهتر به خود نگریسته، به خود اعتمادی برسند، به طور مناسب عواطف و تفکرات فردی خود را نشان دهند و در نتیجه روابط میان فردی مؤثرتری را با دیگران برقرار نمایند(آلبرتی و امونز^[۴۶]، ۲۰۰۱؛ لاندازابل^[۴۷]، ۲۰۰۱؛ وستون و ونت^[۴۸]، ۱۹۹۹). هدف آموزش قاطعیت یا جرات ورزی، یاد دادن هنر ارتباط عمیق با دیگران، برخورد جدی با کار، زندگی و تسلط بر خویش است. این آموزش به طور گسترده ­ای برای سنین مختلف و پیش­زمینه ­های متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است. تأثیر مثبت آن روی قاطعیت، عزت نفس، خود، تعاملات بین فردی، مهارت­ های ارتباطی و اعتماد بین زوجین و نیز کاهش میزان اضطراب اجتماعی دیده شده است(صاحب الزمانی، ۱۳۸۸). ولپی^[۴۹](۱۹۵۸)، اولین کسی بود که اصطلاح جرات ورزی(ابراز وجود) را به کار برد و اصل بازداری دو جانبه رامطرح ساخت. هدف آموزش جرات ورزی این است که به افراد کمک کند تا دیدشان را نسبت به خود تغییر دهند، ابراز وجودشان را افزایش دهند، به طور معقولی خلق و خو و افکارشان را بیان کنند و از این طریق بر اعتماد به نفس خود بیفزایند(همان منبع: ۴). آموزش جرات ورزی بر اساس این فرضیه عمل می­ کند که داشتن روابط بین فردی سالم در انسجام و تکامل شخصیتی فرد نقش اساسی دارد. بک بر اساس تحقیقات رابرت آلبرتی که در زمینه قاطعیت درمانی شهرت جهانی دارد، چنین اظهار می­ نماید: آموزش قاطعیت به نام­های یادگیری مهارت­ های اجتماعی و رفتار درمانی در زمینه قاطعیت شناخته شده و بر اساس تئوری گشتالت پایه گذاری گردیده است(محبی و همکاران، ۱۳۸۸). کاپلان و سادوک در زمینه آموزش قاطعیت چنین اظهار می­دارند که قاطعیت درمانی یکی از آموزش­های مهارت اجتماعی است که به فرد آموزش می­دهد چگونه در موقعیت­های مختلف اجتماعی به صورت مناسب واکنش نشان داده، عقیده و نقطه نظرات خود را به روشی پذیرفته شده ابراز دارد(همان منبع).