سیستم حسابداری بنگاه‌های بزرگی مانند سازمان امور مالیاتی و بانک‌ها به شکل نقدی بود، تا اینکه در سومین روز مرداد سال ۱۳۸۴ شورای پول و اعتبار طی مصوبه‌ای نظام بانکی کشور را مکلف کرد تا شناسایی درآمد عقود اسلامی بر مبنای روش تعهدی باشد. این مصوبه، به مدیران تمامی بانک‌های خصوصی، دولتی و مؤسسه‌‌های اعتباری غیربانکی نیز ابلاغ شد. (روزنامه دنیای اقتصاد،۱۳۸۴)
از آنجایی که طبق تکالیف مقرر در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و قانون اصلاح مواد ۶۳و۶۴ قانون محاسبات عمومی و مواد(۱۳-۲۳-۴۶-۸۷ ) آیین نامه مالی معاملاتی، دانشگاه های علوم پزشکی ملزم به استقرارسیستم حسابداری تعهدی مبتنی بر تنظیم یک سری دستورالعملها جهت نگهداری حساب‌ها، ساماندهی و تعیین حدود و اختیارات واحدهای مالی، به منظور دستیابی به اهداف ذیل تحت عنوان نظام نوین مالی نمود.
۱ ) تغییر رویکرد از حسابداری نقدی به روش حسابداری تعهدی
۲)تعیین قیمت تمام شده بهاء خدمات و فعالیت‌ها
۳)بودجه بندی عملیاتی
۴)تجزیه تحلیل نتایج به منظور تسهیل تصمیم گیری مدیریت در راستای افزایش بهره وری منابع،کاهش هزینه ها، افزایش درآمدها و..
لذا دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور از ابتدای سال ۱۳۸۷ در راستای استقرار حسابداری تعهدی عمل نمود و در حال پیاده سازی این سیستم نوین مالی با اهداف مذکور می‌باشد.(ابوالحلاج،۱۳۸۷)
۲-۲-۳-مفهوم حسابداری نقدی
حسابداری نقدی یک سیستم حسابداری است که اساس آن بر دریافت و یا پرداخت وجه نقد استوار است. به عبارت دیگر، در سیستم حسابداری نقدی، هر گونه تغییر در وضعیت مالی مؤسسه مستلزم مبادله وجه نقد است. در سیستم حسابداری نقدی، درآمدها در زمانی شناسایی و در دفاتر ثیت می‌شوند که وجه نقد آن ها دریافت شود و هزینه ها، زمانی شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شوند که وجه آن ها به صورت نقد پرداخت گردد. (باباجانی،۱۳۹۱)
۲-۲-۳-۱-ایرادات و نارسایی‌های روش نقدی
-
- عدم امکان ارزیابی عملکرد مدیریت سازمان ها
-
- عدم انطباق روش مذکور با استانداردهای حسابداری
-
- عدم وجــود نـظـام بودجه‌بندی جامع مبتنی بر فعالیت‌ها
-
- عدم امکـان ثبـت صحیح و کامل تهاترها و سرمایه‌گذاری‌های غیر نقدی
-
- عدم رعایت اصــل تطابق درآمد و هزینه و عدم ثبت کامل مطالبات و تعهدات
-
- عدم وجـود ارتباط منطقی بین منافع حاصل از به کارگیری دارایی‌ها و فعالیت‌های انجام شده با هزینه ها
-
- طبقه‌بندی سود سهام دریافتی از محل سرمایه‌گذاری‌ها به عنوان جریانات نقدی حاصل از فعالیت‌های عملیاتی
-
- طبقـه‌بنـدی برخی از دریافت‌ها و پرداخت‌های خـاص، بر اساس نوع رویـداد واقـع شـده به عوض ماهیت دریافـت و پرداخـت انجـام شـده
-
- اشکالات ساختار سازمانی و عدم وجود یکپارچگی در وظایف واحدهای متنوع مالی، اعم از سیستم های اجرایـی، کنترلی، حسابرسی و بودجـه‌ریـزی
-
- عدم هوشمندی سیستم مالی و در نتیحه عدم امکان اعمال مدیریت نقدینگی و مدیریت هزینه، که این امر به کارگیری بهینـه منابع درخدمت رسانی موثرتر به متقاضیان را با مانـع جـدی مواجه می کند
- ممانعت از استقرار سیستم کنترل داخلی مناسب و عدم امکان انعکاس واقعی وضعیت مالی و نتایـج عملکـرد سازمان، به دلیل عدم انعکاس بخش عمده‌ای از دارایی‌ها و بدهی‌ها تا زمان دریافت یا پرداخت‌های نقدی در دفاتر و گزارش‌ها.(ابوالحلاج،۱۳۹۲)
۲-۲-۴-مزایای حسابداری تعهدی
-
- دستیابی سریع به اطلاعات جامع، کامل و دقیق از وضع موجود سازمان
-
- امـکـان تشخیـص لــزوم خـرج کـرد، بـراسـاس اطلاعـات صحیـح از منابـع و نیازهـا
-
-
- مشخص شدن میـزان درآمدهـای وصـول نشده هر دوره مالی و امکان برنامه‌ریزی برای وصول آن ها
-
-
- دسترسی به اطلاعات دقیقتـر و کاملتـر از درآمدها و هزینه های هر دوره (اعم از نقدی و غیرنقدی)
-
- امکان ایجاد ارتباط بین هزینه ها و عملکرد آن ها و در نتیجه ایجاد زمینـه برای ورود به بحـث بودجه عملیاتی
-
- امکان تعیین نقطـه سربه سر درآمد و هزینه در هر دوره، با مقایسه درآمدها و هزینه های هـر دوره و نتایـج حاصل از تهاتـر آن ها
-
- امکان محاسبه و ثبت استهلاک به عنوان هزینه های دوره
-
- دسترسی به اطلاعات لازم جهت برنامه‌ریزی و اعمال کنترل‌های مدیریتی
-
- امکان تعیین قیمت تمام شده هر پروژه با بهره گرفتن از اطلاعات سیستم حسابداری
-
- امکان سنجش دقیقتـر تناسب واحدهای پشتیبانی با واحدهای عملیاتی و تعیین تناسب لازم بین آن ها و همچنین ارزیابی سنواتی آن ها
-
- امکان سنجش مسئولیت‌پذیری مسئولین و مدیران سازمان ها و ارزیابی عملکرد ایشان در پایان هر دوره و در سطوح مختلف سازمانی
-
- اطلاع از میزان و ارزش موجودی‌ها و دارایی‌های در اختیار سازمان با ثبت و ضبط موجودی‌های جنسی و دارایــی‌های ثابـت از قبـیـل امـوال، ماشیـن آلات و تجهیــزات در سیستم حسابداری
-
- امکـان ارزیـابـی و انعکـاس کلیـه دارایی‌هـای تحصـیـل شـده اعـم از خـریـد یا واگـذاری بابـت سایر حقوق سازمان، بر اساس مبانی مربوطه
-
- امکان مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب و تناسـب آن با مأموریت‌هـای سـازمان از نظر منابع، دارایی‌ها و خدمات ارائه شده
-
- اطلاعات و گزارشهای مالی صحیحتر و دقیقتری را جهت برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری و دیگر عملیات اجرایی در اختیار مدیران قرار می‌دهد؛
- در مؤسسات انتفاعی وابسته به دولـت، تعیین درآمدهـا و هزینـه‌های واقعی متعلق بـه دوره مالی و به کارگیری نتیجه صحیـح فعالیت‌های مالـی و وضـع مالـی واقعـی در پایـان سال، تنهـا بـا بـه کارگیری مبنای تعهدی امکان‌پذیر است. (ابوالحلاج،۱۳۹۲)
۲-۲-۵- ارجحیت های روش حسابداری تعهدی بر روش حسابداری نقدی
-
- قابلیـت اعتمـاد به اطلاعات
-
- برخـورداری از کارایی و کیفیت مناسبتـر و قابلیـت فهـم بهتـر
-
- انعکاس اطلاعات مرتبط و مناسبتـر برای تصمیم‌گیـری‌های زمانـی
-
- صورت‌های مالی تهیه شده قابلیـت مقایسـه بهتـری دارد و اطلاعات آن به حـدی شفاف است که تصمیم‌گیـری را برای کلـیـه مسئولین و خصوصاًً دست اندرکاران امور مالی و حسابداری سازمان روشن‌تـر و شفاف‌تـر می‌کند.
-
- کارایی بیشتر عناصر حسابداری در صورت‌های مالی تهیه شده
- قابلیت مقایسه بهتر صورت‌های مالی تهیه شده
لذا به طور خلاصه می‌توان گفت که اهم مشکلات و نارسایی‌های سیستم مالی نقدی به شرح ذیل است:
