الف – تعهد به مساعدت و همکاری

بند ۳ ماده ۱ منشور : “حصول همکاری بین‌المللی در حل مسائل بین‌المللی که دارای جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی یا بشر دوستی است و در پیشبرد و تشویق احترام به حقوق بشر و آزادی های اساسی برای همگان بدون تمایز از حیث نژاد – جنس – زبان یا مذهب.” را از مقاصد سازمان ملل معرفی می‌کند . ماده ۵۵ منشور نیز ، سازمان را ملزم به ارتقاء ” استانداردهای بالاتر زندگی ” (بند الف : “بالا بردن سطح زندگی ، فراهم ساختن کار برای حصول شرایط ترقی و توسعه در نظام اقتصادی و اجتماعی ” ) و یافتن ” راه حل های مسائل بین‌المللی مربوط به سلامتی ( بند ب : ” حل مسائل بین الملل اقتصادی – اجتماعی – بهداشتی و مسائل مربوط به آن ها و همکاری بین‌المللی فرهنگی و آموزشی ” ) می کند . و باز لحن اعلامیه جهانی و نیز میثاق ، حاکی از وجود تعهد در قبال ” هر انسانی ” است . بعلاوه مطابق بند ۱ ماده ۲ میثاق : ” هریک از ‌دولت‌های‌ عضو ” متعهد است اقداماتی اعم از انفرادی و از طریق مساعدت و همکاری بین‌المللی به ویژه از نوع اقتصادی و فنی با بهره گرفتن از ” بیشترین منابع در اختیار ” خود در جهت تحقق کامل حقهای شناخته شده در میثاق اتخاذ کند . ملاحظه گستردگی و تنوع حوزه های مرتبط با سلامتی و طیف بسیار پر دامنه اقداماتی که برای تحقق این حق لازم است ، به خوبی نشان گر آن است که حق بر سلامتی نیازمند همکاری و مساعدت جمعی کشورها است.کمیته در نظر کلی شماره ۳ حد اکثر منابع موجود در اختیار دولت عضو را شامل منابع موجود در داخل کشور و منابع قابل دسترس در جامعه بین‌المللی از طریق همکاری و مساعدت بین‌المللی می‌داند . ( نظر کمیته بند ۱۳ )^[۹۸] .

ب – تعهد به احترام

درست است که دولت عضو میثاق در اجرای تعهدات خود در قبال حق بر سلامتی بازیگر اصلی صحنه است و به لحاظ حقوق بین الملل مسئول نهایی تحقق حق های مذکور در میثاق است ، و باید با اتخاذ تدابیر مقتضی به تحقق کامل آن قیام کند ، اما این هم به همان اندازه درست است که دولت‌ها متعهد هستند حق بر سلامتی را در سرزمین هایی غیر از سرزمین تحت صلاحیت خود محترم شمارند . هیچ دولتی نمیتواند اقداماتی انجام دهد که بر حق بر سلامتی افراد دیگر کشورها صدمه بزند یا مانع برخورداری از آن شود . امروزه یکی از اصول شناخته شده حقوق بین الملل این است که هیچ دولتی نمیتواند اجازه دهد فعالیت ها یی در سرزمین آن دولت انجام پذیرد که آثار زیان باری از جمله بر محیط زیست دولت دیگر به بار آورد . کمیته حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در این خصوص به نمونه ای از مواردی که دولت‌ها ملزم به احترام به حق بر سلامتی ملتهای دیگر هستند ، اشاره کرده می‌گوید : ‌دولت‌های‌ عضو باید در همه اوقات از وضع تحریم ها یا اقدامات مشابه محدود کننده عرضه داروها و تجهیزات پزشکی به دولت دیگر خودداری ورزند . محدودیت ها ‌در مورد اقلام مذکور نباید به عنوان ابزار سیاسی و اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد .

ج – تعهد به شناسایی

تعهد به شناسایی جزء مهمی از تعهد بین‌المللی دولت‌ها در قبال حق بر سلامتی را تشکیل می‌دهد . اقداماتی که کشورها در درون سرزمین خود انجام می‌دهند ، ممکن است به حق سلامتی ملتهای دیکر لطمه بزند . شناسایی این حق به معنای توجه کافی به آن در روابط میان دولت‌ها است . مطابق نظر شماره ۱۴ کمیته ، ‌دولت‌های‌ عضو باید اطمینان دهند که توجه شایسته ای به حق بر سلامتی در موافقتنامه های بین‌المللی مبذول گردد . و ‌به این منظور باید توسعه موافقت نامه های دیگر را بررسی کنند . از سوی دیگر ، دولت‌ها به هنگام انعقاد موافقت نامه های دیگر باید اقداماتی اتخاذ کنند که این موافقت نامه ها اثر نامطلوبی بر حق بر سلامتی نداشته باشد . از این نکته میتوان در انطباق موافقت نامه های موسوم به ” فرا – تریپس” ، با تعهد دولت‌ها در قبال حق بر سلامتی تردید کرد . چنان که خواهیم دید این موافقت نامه ها در صدد مسدود کردن روزنه های انعطاف پذیری در موافقتنامه تریپس هستند . و این امر آثار نامطلوبی بر حق بر سلامتی بر جای می نهد.

***

فصل سوم : حق اختراع

مقدمه

در اینجا هدف ما آشنایی با دسته ای از مسائل مربوط به حق اختراع است که بیشترین ارتباط را با حق بر سلامتی پیدا می‌کنند .

عبارت فارسی حق اختراع را به معنای مجموعه قواعد مربوط به حمایت از حقوق مخترعان ، یا دارندگان گواهی اختراع ، به کار خواهیم برد .

در این قسمت بسیاری از مباحث مربوط به حق اختراع همچون تاریخچه تحول حق اختراع ، قواعد شکلی مربوط به تشریفات ثبت اختراع و نهاد های بین‌المللی ذی ربط ، از دایره توجه ما خارج خواهند ماند . آنچه مورد توجه ما خواهد بود چند مسئله کلیدی در حق اختراع است . موضوع حق اختراع ، شرایط ثبت اختراع ، حقهای انحصاری دارنده اختراع ثبت شده ، و محدودیت ها و استثناهای حق اختراع است . پیش از وارد شدن در این مسائل ، تذکر این نکته لازم است که کشورهای مختلف ، نظام های متفاوتی از حق اختراع دارند که متناسب با اهداف گوناگون ملی آنان تنظیم شده است .. با این وجود حد اقلی از ضوابط و معیارهای بین‌المللی در زمینه حق اختراع ، شکل گرفته است که جامع ترین تجلی آن در موافقت نامه ابعاد مرتبط با تجارت حقوق مالکیت معنوی(تریپس) در سازمان جهانی تجارت به نظم در آمده است^[۹۹] . این موافقت نامه بر تمامی اعضای سازمان جهانی تجارت الزام آور است .

گفتار اول : موضوع و شرایط تعلق حق اختراع

حق اختراع طبق بند ۱ ماده ۲۷ موافقتنامه تریپس به اختراع ها در هر حوزه فن آوری تعلق می‌گیرد . ( اختراع به معنای اندیشه مخترع است که در عمل امکان حل مسئله ای خاص در حوزه فن آوری را می‌دهد . به عبارت دیگر ، اختراع عبارت است از راه حل جدید برای مسئله ای فنی . پدید آوردن ، ابداع محصول صنعتی بی سابقه ، کشف وسیله نو ،‌کاربرد وسایل موجود برای به دست آوردن یک نتیجه یا محصول صنعتی و یا کشاورزی جدید . ^[۱۰۰]

در اینجا ابتدا به موضوع حق اختراع ، و آنکاه به شرایط قابل ثبت بودن اختراع میپردازیم.

بند اول : موضوع حق اختراع ^[۱۰۱]