با وجود انجام یکسری اقدامات، دولت الکترونیک در ایران تا جایگاه واقعی خود فاصله زیادی دارد. برای برخورداری از مزایای بالقوه دولت الکترونیک، توجه به اهداف تعیین شده و تلاش در جهت نیل به آن ها امری ضروری است. از طرف دیگر، در جهت پذیرش و به کارگیری این سیستمها توسط شهروندان، باید به طور ویژه مورد توجه قرار گیرد.
متخصصان ایرانی در ارتباط با این مسأله به وجود موانع اشاره نمودهاند. ایجاد دولت الکترونیکی و استفاده از آن نه تنها یک الزام در جوامع کنونی به حساب میآید، بلکه ابزاری برای توسعه کشور است. این در حالی است که در این بحث تنها کارهای انجام شده محدود به سمینارها و همایشهای یک یا دو روزه است و هیچ کار مثبتی انجام نشده است. (جلالی، ۱۳۸۷: ۱۲)
ارزیابیهای انجام گرفته از شاخص دولت الکترونیک در میان ۱۹۰ کشور دنیا حاکی از آن است که ایران با کسب ۴ هزار و ۸۷۶ امتیاز در رتبه ۱۰۰ جهان قرار دارد و کشور کره جنوبی مکان اول این رده بندی را با امتیاز ۹ هزار و ۴۸۳ امتیاز به خود اختصاص داده است.
به گزارش خبرنگار مهر، آمارهای ارائه شده از وضعیت کشورهایی که به شاخصهای دولت الکترونیک دست یافتهاند از رتبه ۱۰۰ کشورمان در میان ۱۹۰ کشور دنیا حکایت دارد و این در حالی است که ۱۰ کشور برتر دنیا در این شاخص را کره جنوبی، هلند، انگلستان، دانمارک، آمریکا، فرانسه، سوئد، نروژ، فنلاند و سنگاپور تشکیل میدهند. (یعقوبی، ۱۳۸۳: ۲۳)
هزاره سوم یا همان عصر فناوری اطلاعات با مفاهیمی همچون اشتراک اطلاعات، تبدیل فضای حقیقی به فضای مجازی و خروج آگانه از دنیای واقعی و ورود به دنیای مجازی همراه است. از این رو مفهومی مانند دولت الکترونیک نیز در طول نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ توسط بخش خصوصی کشور امریکا شکل گرفت وبا گذشت بیش از یک دهه تقریباً این موضوع برای همه کشورهای عضو سازمان ملل متحدد مورد پذیرش قرار گرفت. در همین حال دولت الکترونیک توسط بانک جهانی نیز به عنوان ابزاری برای بهبود فرآیندهای کسب و کار و ارائه خدمات به بخش دولتی و اشخاص تعریف شد. هم اکنون بسیاری از کشورها در سراسر جهان به خوبی از مزایای دولت الکترونیک آگاه هستند و از ابزار دولت الکترونیک برای ارائه خدمات به شهروندان استفاده میکنند. (یعقوبی، ۱۳۸۳: ۸۸)
در این میان بر اساس ارزیابیهای انجام گرفته از شاخصهای دولت الکترونیکی تا پایان سال ۲۰۱۲، ایران در میان ۱۹۰ کشور عضو سازمان ملل، با کسب ۴ هزار و ۸۷۶ امتیاز بر اساس شاخص EGDI (توسعه دولت الکترونیک) رتبه ۱۰۰ جهان و در خاورمیانه دهم را دارا است. در همین حال بر اساس شاخص EIV (شاخص آمادگی الکترونیک) کشورمان در میان ۷۰ کشور رتبه ۶۹ و در خاورمیانه رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است. به گزارش مهر، موقعیت کنونی دولت الکترونیک در ایران از مرحله همانند سازی دولت الکترونیک در کشورمان حکایت دارد به نحوی که در این مرحله فرآیندها مطابق آنچه که در دنیای فیزیکی صورت میگیرد الکترونیکی میشود، این در حالی است که بهبود مهندسی محدود فرایند و پس الکترونیکی گران آن ها، گامهای بعدی محسوب میشوند که ایران را به مرحله بلوغ و دولت الکترونیک نزدیک میکند. (صدری، ۱۳۷۷: ۱۵۷)
بر این اساس یکپارچگی اطلاعات و سامانههای توزیع شده و به بیانی دیگر ارائه خدمات یکپارچه از ویژگیهای دولت الکترونیکی محسوب میشود که این مجموعه هنوز در ایران تحقق نیافته است. این در حالی است که بر اساس چشم انداز دولت الکترونیک در ایران در افق ۵ ساله برنامه پنجم توسعه کشور، توانمند سازی دستگاههای اجرایی برای عرضه مؤثر خدمات الکترونیکی دولتی به روش امن، یکپارچه و آسان و از طریق کانالهای الکترونیکی چندگانه تکلیف شده است. (خبرگزاری مهر، ۱۳۹۲)
۲-۲۶-دولت الکترونیک و امکانسنجی استقرار آن در ایران
گسترش روزافزون ارتباطات و تأثیر آن بر فضای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع، پیچیدگیهای ناشی از پیشرفت سریع و شتابان فنآوری وجود دولتی کارآمد و بهروز را به منظور انجام وظایف حکومتی ضروری میکند. در مورد دولت، چگونگی کارکرد آن، مکانیزم های درونی و رابطه آن با سایر نهادهای جامعه نظریه های مختلفی مطرح شده است. علیرغم تفاوتهای روششناختی این نظریات، همه آن ها بر این مسأله تأکید دارند که دولت میبایست برای انجام وظایفش کارایی خود را بالا ببرد.
از جمله راهکارهای ارتقاء کارایی دولت، پیاده سازی و استقرار سیستمهاییاست که به طور خلاصه به دولت الکترونیکی مشهور میباشند. در واقع دولت الکترونیکی یکی از پدیدههای مهم حاصل از به کارگیری فنآوری اطلاعات و ارتباطات است که تحــــولات عمیقی را در شیوه زندگی بشر امروزی ایجاد کردهاست. این تحقیق به منظور شناسایی وضعیت بلوغ دولت الکترونیکی و معرفی الزامات استقرار کامل آن در کشور، پس از معرفی کامل دولت الکترونیک، تجربه کشورهای مختلف در زمینه پیاده سازی دولت الکترونیکی را مورد بررسی قرار داده و سپس ضمن بررسی عملکرد دستگاههای مختلف در این زمینه و مقایسه آن با تکلیفهایی که در برنامه چهارم توسعه بر عهده دستگاههای مذکور نهاده شدهاست، به بررسی وضعیت پیاده سازی دولت الکترونیک در ایران و چالشهای پیش روی آن پرداختهاست.
دولت الکترونیکی یکی از پدیدههای مهم حاصل از به کارگیری فنآوری اطلاعات و ارتباطات است که تحــــولات عمیقی را در شیوه زندگی بشر امروزی ایجاد کردهاست. (رهنورد، ۱۳۸۴: ۹۰)
«دولت الکترونیکی عبارت است از استفاده از فنآوری، مخصوصاً کاربردهای مبتنی بر وب، تجارت الکترونیکی و سایت های اینترنتی، برای افزایش دسترسی و ارائه خدمات واطلاعات به شهروندان، شرکای تجاری، کارکنان و سایر مؤسسات» این روش، زمینه بالقوهای برای کمک به ایجاد رابطه ساده، روان، و مؤثر بین دولت و مؤسسات دولتی با شهروندان و همچنین ارائه اطلاعات و خدمات ارزان قیمت، فوری و فراگیر به کلیه گروههای تجاری استفاده کننده است. بنابرین، وظیفه دولت الکترونیکی ارائه اطلاعات و خدمات On-Line از طریق اینترنت یا سایر وسایل دیجیتالی است. (رهنورد، ۱۳۸۴: ۷)
چندی است که اصلاحات ساختار اداری در کشور آغاز شده است. هدف اصلی این اصلاحات بهبود در شیوه، روش و روند انجام امور اداری و کاهش بوروکراسی و تشریفات زائد اداری میباشد. این مشکلات و مسائل مدت های مدیدی است که سازمان اداری و دولتی کشور را دچار تشتت و آشفتگی کردهاست و باعث شکایت و نارضایتی برونسازمانی و درونسازمانی شده است. این مسایل در سازمان های دولتی به نحوی باعث ایجاد مشکلات شده است. بوروکراسی پیچیده، اهداف متداخل و بعضاً متضاد در این سازمان ها باعث عدم دسترسی به اهداف سازمانی شده و در نتیجه نارضایتیهایی بر اثر چنین روندی به وجود آمده است. (صادقی نیک پی، ۱۳۸۸: ۹۵)